Mental illness as a matrimonial impediment : discrimination on the basis of disability or limitation justified by the necessity of protection of the family and marriage?

Streszcz. ang. s. 131. Bibliogr. s. 146-150

Postrzeganie niepełnosprawności ulegało zmianom na przestrzeni stuleci. Współcześnie, zgodnie ze społecznym modelem niepełnosprawności, podnosi się, że zasadniczą przyczynę tego zjawiska stanowią bariery społeczne napotykane przez osoby o obniżonej sprawności psychofizycznej. Takie spojrzenie na niepełnosprawność zostało przyjęte w Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Jej artykuł 23 zastrzega dla wszystkich osób dotkniętych niepełnosprawnością intelektualną, psychiczną lub fizyczną prawo do zawierania małżeństwa. Zasady polskiego kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie wydają się jednak być zbieżne z aksjologią konwencji między innymi z uwagi na fakt, że osoby dotknięte chorobą psychiczną lub niedorozwojem umysłowym co do zasady nie mogą zawrzeć małżeństwa. Stanowi to rezultat tradycyjnego podejścia polskiego ustawodawcy do funkcji małżeństwa i rodziny. Z uwagi na treść wspomnianej konwencji oraz zaobserwowane wśród społeczeństwa zmiany sposobu postrzegania tych funkcji przychylić należy się jednak do postulatu zmiany aktualnego stanu prawnego, polegającej na uchyleniu artykułu 12 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego lub jego modyfikacji ułatwiającej zawarcie małżeństwa osobom niepełnosprawnym.

The perception of disability has evolved over the centuries. Nowadays, according to the social model of disability, it is argued that the fundamental cause of the phenomenon consists in social barriers encountered by people with psychophysical impairments. This view on disability was adopted in the UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD). Its Article 23 stipulates for all persons with intellectual, mental or physical disabilities the right to marry. The principles governing the Polish Family and Guardianship Code, however, do not seem to be consistent with the axiology of the Convention, among other reasons, due to the fact that people affected by mental illness or mental retardation cannot, as a rule, enter into marriage. This is the result of the Polish legislature's traditional approach to the functions of marriage and family. However, in view of the wording of the aforementioned convention as well as the changes observed in society's perception of these functions, calls for a change in the current state of the law by repealing Article 12 § 1 of the Family and Guardianship Code, or at least modifying it to make it easier for people with disabilities to marry, should be welcomed.