(Difficult?) reading of cybertext. Digital literature in the Polish language education of high school students

Tytuł niniejszej pracy brzmi następująco: (Trudna?) lektura cybertekstu. Literatura cyfrowa w edukacji polonistycznej licealistów. Rozprawa jest próbą rozpoznania obecnych możliwości technologicznych w dziedzinie literatury oraz wskazania potencjalnych, dydaktycznych rozwiązań, wynikających z tegoż obszaru analiz. Celem pracy jest zaprezentowanie aktualnego stanu badań na temat literatury cyfrowej, a także badanie recepcji dzieła cyfrowego wśród młodzieży i polonistów oraz przekonanie nauczycieli do otwartości na nowe formy literackie.Praca składa się z trzech części: teoretycznej, badawczej i projektowej. Część teoretyczna podzielona została na dwa rozdziały. Pierwszy z nich prezentuje podstawowe zagadnienia dotyczące literatury cyfrowej - z szerszego punktu widzenia - w odniesieniu do cyberkultury i cyberprzestrzeni, w stronę szczegółowego definiowania i charakteryzowana poszczególnych cech i gatunków. Dopełnienie tych zagadnień stanowi analiza porównawcza literatury tradycyjnej z literaturą cyfrową. Ważną funkcję, spajającą oba rozdziały, pełni również wprowadzenie kategorii twórcy i odbiorcy, których rola i znaczenie uległy zmianie pod wpływem zjawisk zachodzących w kulturze cyfrowej i przestrzeni wirtualnej. Problematyka dotycząca możliwych trudności, pojawiających się podczas odbioru utworu cyfrowego, otwiera rozdział drugi części teoretycznej. Rozważania te kończą się (ponownie) bardziej ogólnym spojrzeniem na poruszane zagadnienia – literatura cyfrowa zostaje ujęta w kontekście kultury uczestnictwa. Część teoretyczna ma na celu przybliżenie zagadnień dotyczących literatury cyfrowej w ujęciu wieloaspektowym. Stanowi ona podstawę do odczytania i zrozumienia wniosków płynących z dalszych etapów rozprawy. Część drugą, badawczą, rozpoczyna próba krytycznego spojrzenia na zawartość podstawy programowej oraz zwrócenie uwagi na możliwą edukacyjną przyszłość e-literatury. Analiza problematyki badań w kontekście działań edukacyjnych poprzedza więc opis założeń metodologicznych, a także opracowanie i analizę badań własnych, które oparte są na dwóch zasadniczych pytaniach, wyznaczających obszar poszukiwań, a mianowicie: jaki jest stan wiedzy nauczycieli i uczniów w zakresie cyberliteratury oraz na ile wprowadzenie tych zagadnień do edukacji polonistycznej byłoby przydatne i funkcjonalne, a także interesujące dla uczniów. W badaniach, przeprowadzonych w formie stacjonarnej oraz zdalnej, wzięło udział 213 uczniów oraz 16 polonistów. Wyniki ankiet ukazują m.in jaki jest stosunek uczniów i nauczycieli do literatury cyfrowej, w jakim stopniu ankietowani znają pojęcie e-literatury oraz jakie trudności pojawiają się podczas odbioru cybertekstów. Z ankiet wyłaniają się również portrety współczesnych nauczycieli, a także uczniów w roli dzisiejszych „cyfrowych tubylców”, krytyków literackich czy „cybertwórców”. Ostatnia część rozprawy zawiera projekty działań edukacyjnych przeznaczone zarówno dla uczniów, jak i dla nauczycieli. W części tej odnaleźć można miniporadnik dla nauczycieli, interaktywne prezentacje i zbiory zadań, konspekty lekcji, propozycje twórczych, eksperymentalnych działań w cyberprzestrzeni, np. cyfrowy przekład intersemiotyczny, a także zbiór pomocnych materiałów oraz narzędzi cyfrowych. Propozycje te dopełnione są przykładami aktywności, które może podjąć uczeń jako cyfrowy twórca – przykładowo – tworzenie digitalnych opowieści czy e-komiksów. Projekty zakładają pracę na lekcji, w ramach koła zainteresowań czy w zakresie samokształcenia. Całość rozprawy oparta jest na założeniu, że literatura cyfrowa jest kolejnym, naturalnym etapem na drodze rozwoju kulturowego i cywilizacyjnego. Analizie materiałów towarzyszy również myśl, że za pomocą prostych narzędzi (w tym narzędzi cyfrowych) przestrzeń klasowo-lekcyjną zamienić można w arenę twórczego myślenia i innowacyjności, jednocząc przy tym tradycję z technologiczną nowoczesnością, w której to zanurzeni są uczniowie.

The title of this thesis is: (Difficult?) reading of the cybertext. Digital literature in the Polish language education of high school students. The dissertation is an attempt to identify the current technological possibilities in the field of literature and to indicate potential, didactic solutions resulting from this area of analysis. The aim of the study is to present the current state of research on digital literature as well as, to study the reception of a digital work among young people and Polish language teachers and to convince teachers to be open to new literary forms.The thesis consists of three parts: theory, research and projects. The theoretical part has been divided into two chapters. The first one presents the basic issues of digital literature - from a broader point of view - in relation to cyberculture and cyberspace, towards the detailed definition and characterization of individual features and genres. These issues are complemented by a comparative analysis of traditional and digital literature. An important function that binds both chapters is also the introduction of the category of author and recipient, whose role and meaning have changed under the influence of phenomena occurring in digital culture and virtual space. The issue of possible difficulties that may arise during the reception of a digital work opens the second chapter of the theoretical part. These considerations end (again) with a more general look at the subjects - digital literature is presented in the context of the culture of participation. The theoretical part aims to introduce the issues related to e-literature in a multifaceted approach. It is the basis for reading and understanding the conclusions of the subsequent stages of the dissertation. The second, research part, begins with an attempt to critically look at the content of the core curriculum and draw attention to the possible educational future of e-literature. Therefore, the analysis of research issues in the context of educational activities preceded a description of the methodological assumptions as well as, the description and analysis of own research, which are based on two basic questions determining the area of research, namely: what is the level of knowledge of teachers and students in the field of cyberliterature and to what extent these issues for Polish language education would be useful and functional, as well as interesting for students. Two hundred and thirteen students and sixteen teachers participated in the stationary or remote research. The survey results show, inter alia, what is the students’ and teachers’ attitude to digital literature, to what extent the respondents know the concept of e-literature and what difficulties arise when receiving cybertexts. The questionnaires also reveal portraits of contemporary teachers as well as, students as today's "digital natives" or "cyber-creators". The final part of the dissertation includes educational activity projects for both students and teachers. In this part can be found a mini-guide for teachers, interactive presentations and tasks, lesson plans, proposals for creative, experimental activities in cyberspace, e.g. digital intersemiotic translation as well as, a collection of helpful materials and digital tools. These proposals are complemented by examples of activities that a student as a digital creator can undertake - for example - creating digital stories or e-comics. The projects assume work in the classroom, within a circle of interest or in the field of self-education. The whole thesis is based on the assumption that digital literature is the next, natural stage on the path of cultural and civilization development. The analysis of materials is also accompanied by the thought that with the use of simple tools (including digital tools), the classroom space can be transformed into arena of creative thinking and innovation, uniting tradition with technological modernity in which students are immersed.