The expierience of art in Gustaw Herling-Grudzinski’s non-fiction prose

Głównym problem podjętym w pracy jest sposób, w jaki doświadczenie sztuki jest tekstualizowane w prozie niefikcjonalnej Gustawa Gustawa-Herlinga Grudzińskiego. Niemniej ważna jest kwestia elementów, które warunkują to doświadczenie, a także to, jakie miejsce zajmuje ono w twórczości pisarza. W pierwszym rozdziale pracy podejmuję problematykę korespondencji sztuk, wskazuję na pokrewieństwo, jakie łączyło literaturę i sztuki wizualne, a także na formy obecności tej sztuki w literaturze. Do podstawowych pojęć związanych z tą tematyką należą – topos ut pictura poesis, doświadczenie, reprezentacja, intertekstualność oraz ekfraza. W drugim rozdziale podjęłam się próby scharakteryzowania wrażliwości estetycznej Herlinga-Grudzińskiego, która z kolei miała wpływ na kształt jego literackiej wypowiedzi. Dwa kolejne rozdziały stanowią, przeprowadzone w szerokim kontekście biograficznym i kulturowym, analizy niefikcjonalnej prozy Gustawa Herlinga Grudzińskiego – Podróży do Burmy, Dziennika pisanego nocą oraz esejów o malarstwie zawartych w tomie Sześć medalionów i Srebrna Szkatułka. Konkluzją wywodu jest stwierdzenie, że obecne w twórczości pisarza opisy dzieł sztuki zmierzają do ich pogłębionej interpretacji, której celem jest wyrażenie światopoglądu pisarza oraz prawdy antropologicznej, egzystencjalnej o człowieku. Doświadczenie sztuki często jest niewyrażalne, pisarz balansuje między możliwością tekstualizacji a milczeniem. Opisy sztuki w twórczości Herlinga mogą być także rozpatrywane jako element kreacji podmiotu autorskiego, a także jako wyraz jego wrażliwości estetycznej.

The main problem taken up in the thesis is the way in which the experience of art is textualized in the non-fiction prose of Gustaw Herling-Grudziński. Equally important is the matter of elements, which condition this experience, as well as the place which the experience takes in the writer’s creative output. In the first chapter of my thesis I take up the issue of the correspondence of arts, indicate the relation between literature and visual arts and also the forms of presence of visual arts in literature. The basic terms related to this topic include – topos ut pictura poesis, experience, representation, intertextuality and ekphrasis. In the second chapter I make an attempt to characterize the aesthetic sensitivity of Gustaw Herling-Grudziński, which influenced the shape of his literary work. The two consecutive chapters constitute the analysis of non-fictional prose of Gustaw Herling-Grudziński, carried out in a broad biographical and cultural context – Podróż do Burmy, Dziennik pisany nocą and essays about painting, included in the volume Sześć medalionów and Srebrna Szkatułka. The conclusion of the argument is that the writer’s descriptions of the works of art present in his literary works aim at their profound interpretation, whose goal is to express the author’s vision of the worlds and the anthropological and existential truth about a human being. The experience of art is often inexpressible, the writer balances between silence and the ability to textualize. The descriptions of art in Herling’s creative output may also be considered an element of creation of the authorial subject, as well as an expression of his aesthetical sensitivity.