Gastroanomy or menu pluralism? A diagnosis of changes of the contemporary Western culinary culture and their influence on consumers’ identity.

The aim of this dissertation is to discuss whether contemporary culinary culture in the Western world may be seen as being in a state of ‘gastroanomy’, i.e. ‘normlessness’, as well as to assess the influence of changing foodways on the consumers’ identity. The main inspiration for dealing with this topic came from two articles written by a French sociologists, Claude Fischler, who has coined the term itself and used it with a reference to European and American food habits already in the eighties.The dissertation is an attempt to follow the paradigm of food studies, and thus this interdisciplinary approach to the relationship between a man and his food has been described in the first chapter. The second chapter is written with a direct reference to Fischler’s opinions and presents some characteristics of gastroanomy. According to Fischler, gastroanomy makes contemporary consumers feel at least confused, if not scared, by the fact that nowadays there are no straight rules guiding dietary choices and applying to all members of the society. The chapter also shows that some scholars do (at least partially) share his viewpoint. In the remaining part of the thesis I have tried to present some of the most important changes of the Western food culture with a critical reference to the theory of gastroanomy. Therefore the growing popularity of fast food restaurants and convenience foods is described, as well as a few examples of food scares, the meaning of the so-called ‘ideology of nutritionism’, glocalization, culinary tourism and reinventing traditions. These phenomena are in many cases contradictory and the whole situation is grounded in the ‘omnivore’s paradox’, which has been a challenge to humanity since ages, but in contemporary world the tendencies forming this paradox are definitely more difficult to reconcile. That is why one may feel like living in a state of gastroanomy and thus have problems with self-identity. The fourth chapter deals with this issue by presenting how food in the late modern era is being used to construct individual and group identities. In this part of the dissertation it is shown that nowadays identity itself is a task to do, and our culinary culture, in which one may choose between so many dietary propositions, is also a fluent construct. However, that does not mean consumers are living in a state of culinary and dietary chaos, in gastroanomy. It is rather that we do have more options to choose from than it used to be in the past, and in the same moment the former rules guiding our dietary choices, rules based on e.g. tradition or religion, are much weaker. There are also new sets of rules to follow, available in the global ‘cultural supermarket’. To conclude, I am stating that although Fischler has contributed to the development of food studies by identifying ‘the incorporation principle’ and the clash between neophilia and neophobia as a base for human’s identity, his theory is based on unjustified generalizations and ignores some of the positive changes of both the food market and consumers’ behavior. In my opinion, the state of gastroanomy is rather a transitional stadium on the way to ‘menu pluralism’, than a final step in the development of Western culinary culture. Consumers know and use plenty of ways to reduce the feeling of fear and anxiety caused by the changes of food culture and they are able to construct their identities thanks to their various, newly acquired food habits.

Praca ta jest próbą oceny, czy współczesna kultura kulinarna świata zachodniego znajduje się w stanie ,,gastroanomii” (tj. braku norm), a także próbą oszacowania wpływu zmian zachowań i poglądów dotyczących żywienia na tożsamość konsumentów. Główną inspiracją do podjęcia tego tematu stały się dwa artykuły francuskiego socjologa Claude’a Fichlera, który stworzył wspomniany termin i używał go do opisu europejskich i amerykańskich zwyczajów żywieniowych już w latach osiemdziesiątych.Niniejsza praca napisana została w usiłowaniu podążania drogą ,,food studies”, i dlatego też rozdział pierwszy przedstawia to interdyscyplinarne podejście do relacji między jedzeniem a ludzkim doświadczeniem. Drugi rozdział jest bezpośrednim nawiązaniem do poglądów Fischlera i zawiera wstępną charakterystykę gastroanomii. Zdaniem Fischlera, gastroanomia sprawia, że współczesny konsument odczuwa jeśli nie lęk, to przynajmniej zdezorientowanie wywołane tym, iż w kwestii wyborów żywieniowych nie istnieją dziś jasne wytyczne, obowiązujące wszystkich członków społeczeństwa. Jak wykazano w tym rozdziale, niektórzy uczeni zgadzają się z tym stanowiskiem, przynajmniej częściowo.W pozostałej części pracy usiłowałam przedstawić wybrane z najważniejszych zmian współczesnej zachodniej kultury kulinarnej, krytycznie nawiązując do teorii gastroanomii. Dlatego też opisane tu zostały: wzrastająca popularność barów szybkiej obsługi i gotowych dań, jak również kilka przykładów masowych lęków na tle żywieniowym, znaczenie tak zwanej ,,ideologii dietetyzmu”, glokalizacja, turystyka kulinarna i konstruowanie tradycji. Zjawiska te są w wielu przypadkach sprzeczne, a cała sytuacja zakorzeniona jest w ,,paradoksie wszystkożercy”, który od wieków stanowił wyzwanie dla ludzkości, ale we współczesnym świecie składające się nań tendencje są zdecydowanie trudniejsze do pogodzenia, dlatego jednostka może czuć jakby rzeczywiście żyła w stanie gastroanomii, i mieć problem z autoidentyfikacją. Rozdział czwarty opisuje to zagadnienie prezentując, jak jedzenie w późnej nowoczesności wykorzystywane jest w konstruowaniu indywidualnej i grupowej tożsamości. W tej części pracy ukazano, iż dziś tożsamość jako taka jest zadaniem, a kultura kulinarna, w której jednostka może wybierać spośród tylu opcji diety, również jest płynnym konstruktem, jednakże nie oznacza to, że konsumenci żyją w kulinarnym i dietetycznym chaosie. Mamy po prostu do wyboru więcej propozycji niż dawniej, a przy tym reguły tradycji czy religii, determinujące dawniej wybory żywieniowe, osłabły. Ponadto ,,supermarket kultury” oferuje nowe zestawy zasad, którymi można się w tej kwestii kierować.W podsumowaniu stwierdzam, iż choć Fischler przyczynił się do rozwoju food studies poprzez zidentyfikowanie paradoksu wszystkożercy oraz sprzeczności między neofilią i neofobią, jego teoria oparta jest na nieuzasadnionych uogólnieniach i pomija pewne pozytywne zmiany rynku spożywczego oraz zachowań konsumenckich. Moim zdaniem stan gastronomii jest raczej fazą przejściową na drodze do ,,pluralizmu menu” niż końcowym stadium w rozwoju zachodniej kultury kulinarnej. Konsumenci znają i wykorzystują wiele spososób by zmniejszyć odczucie lęku i niepokoju, wywołane zmianami kultury kulinarnej, i są w stanie konstruować własne tożsamości poprzez ich zróżnicowane, nowo nabyte zwyczaje żywieniowe.