Is Ludwik Fleck explaining scientific discovery? The analysis of Ludwik Fleck's concept of thought style

W tej pracy staram się wykazać, że koncepcja stylu myślowego pierwotnie była próbą wyjaśnienia odkrycia naukowego interpretowanego realistycznie. Przedstawiam analizę koncepcji stylu myślowego Flecka, kiedy jeszcze podejmował się on tego wyjaśnienia, w oparciu o trzy elementy poznania (każdorazowy poznany stan wiedzy, poznająca jednostka, obiekt poznawany), interakcję myśli w kolektywie oraz mechanizm aktywnych i biernych elementów wiedzy.Pierwsza część pracy to próba odpowiedzi na pytanie zadane w tytule pracy. W pierwszym rozdziale przybliżam koncepcję stylu myślowego, tak jak się ją powszechnie rozumie. Wskazuję tam na istotność dynamiki stylu myślowego i jego powiązania z odkryciem. Drugi rozdział rozpoczynam od analizy początkowego etapu rozwoju przedsięwzięcia Flecka, wskazując że przewodnie miejsce zajmują w nim próby wyjaśnienia odkrycia naukowego oraz ich związek z koncepcją powstania (mechanizm aktywnych i biernych elementów elementów wiedzy) i rozwoju (interakcja myśli). Następnie analizuję strukturę głównego dzieła, czyli “Powstanie i rozwój faktu naukowego: wprowadzenie do nauki o stylu myślowym i kolektywie myślowym”, wskazując centralność koncepcji stylu myślowego wyjaśniającej odkrycie naukowe. Niezwykle istotne okaże się Flekowskie przesunięcie punktu ciężkości z pytań esencjalnych (czym jest) na pytania dynamiczne (jak powstaje i się rozwija). Silnym argumentem jest również wyraźne miejsce porzucenia takiej koncepcji stylu myślowego jako wyjaśniającej odkrycie naukowe jeszcze w roku wydania opus magnum. Zanik ów tłumaczony jest nastrojem logicznego pozytywizmu (używając języka Flecka), który uznał badania nad odkryciem (jak również rozstrzygnięcia metafizyczne) za niefilozoficzne. W drugiej części pracy (rozdziale trzecim) przechodzę do oryginalnej analizy koncepcji stylu myślowego, opartej na wcześniejszych ustaleniach. Na początku argumentuję, że interakcja myśli prowadzi do rozwoju wiedzy, jeśli zawsze zawiera w sobie intraakcję (rozumianą jako wewnętrzną zmianę sposobu reakcji). Dalej podaję statyczną definicję stylu myślowego, jako dyspozycji wchodzącej w interakcje. Następnie argumentuję, że o relacji aktywnych i biernych elementów wiedzy należy myśleć jako o konsekwencji powiązanych działań podmiotu i przedmiotu poznania. Konkludując, przedstawiam powstanie i rozwój przymusu myślowego (odkrycia naukowego). Sugeruję próbę integracji analizowanej propozycji Flecka za pomocą jego koncepcji struktur myślowych. W ostatnim rozdziale pokazuję, w jaki sposób niniejszy projekt badawczy oraz analiza koncepcji stylu myślowego wytrzymują próbę krytyki. W propozycji dalszych badań pytam, czy aby wyjaśnić odkrycie naukowe należy wyjaśnić, jak akty poznawcze tworzą wiedzę, oraz wskazuje możliwy kierunek dalszego rozwoju takiej interpretacji koncepcji stylu myślowego.

In this paper I try to show that the concept of thought style was invented as an attempt to explain the scientific discovery interpreted realistically. I present an analysis of Fleck's concept of thought style, as he developed it in his early works,, which was based on (1) three elements of cognition (a known state of knowledge, a cognizing subject, an object to be known), (2) interaction of thoughts in the collective and (3) the mechanism of active and passive elements of knowledge.The first part is an attempt to answer the question posed in the title of this paper. In the first chapter, I introduce the concept of thought style as it is commonly understood. Even there, the dynamical aspect of the thought style and its connection with the discovery is evident. The second chapter begins with the analysis of the initial development of Fleck’s inquiry, where I demonstrate that this endeavour was motivated by the search of explanation of scientific discovery. This search comes along with the concept of genesis (the mechanism of active and passive elements of knowledge) and development (interaction of thoughts). Next, I analyze the structure of Fleck’s main work, namely "Genesis and Development of a Scientific Fact: an introduction to the science of thought style and thought collective", arguing for the centrality of the concept of thought style, understood as an explanation of scientific discovery. I emphasize Fleck's shift of focus from the essential questions (what it is) to the dynamic questions (how it arises and develops) - a shift that one must take into consideration to properly understand his theory. I argue also by pinpointing the exact moment in which Fleck abandoned such a concept of such thought style (as explaining a scientific discovery) during the year of the publication of his opus magnum. This abandonment is explained by the mood of logical positivism (to use Fleck language), which discredited the research on discovery (as well as metaphysical solutions) as non-philosophical.In the second part, building on the previous conclusions, I present an analysis of the concept of thought style. At the beginning, I argue that the interaction of thoughts leads to the development of knowledge, if it include intraaction (understood as an internal change in the patterns of reaction). Next, I provide a static definition of thought style, understood as an interacting disposition. Next, I argue that the relationship between active and passive elements of knowledge should be thought of as a consequence of the related activities of the subject and object of knowledge. I conclude by presenting the genesis and development of mental coercion (scientific discovery). I suggest that we can try to integrate Fleck's analyzed proposal using his concept of thought structures.In the last chapter, I show how this research project and analysis of the concept of thought style withstand criticism. In the proposal for further research I ask whether in order to explain scientific discovery, it is necessary to explain how cognitive acts create knowledge. I indicate the possible direction for further development of such an interpretation of the concept of the thought style.