Avant-garde continuation of Dark Romanticism. A comparative analysis of the works of Witold Gombrowicz and Edgar Allan Poe.

Tematem niniejszej pracy jest krytyczna analiza wybranych aspektów twórczości Edgara Allana Poe i Witolda Gombrowicza z uwzględnieniem metody psychoanalizy. Najważniejszą cechą wspólną omawianych autorów jest zainteresowanie człowiekiem jako jednostką, a szczególnie indywiduum szalonym i wyobcowanym ze społeczeństwa. Podejmowane przez nich tematy dotyczyły tego, co marginalne, spychane do podświadomości zbiorowej lub jednostkowej i powracające w postaci rozmaitych patologii, perwersji i obsesji. Obaj wyróżniali się gotycką wrażliwością twórczą i prowadzili narrację silnie nacechowaną ironią. Ich głębokie studia nad psychologią zbrodni, szaleństwa i problemów rzeczywistości były publikowane także w formie mistyfikacji prasowych, literackich oraz autokrytycznych. Mimo zamiłowania do fikcji, ich utwory ukazywały absurd rzeczywistości i obnażały prawdę.Porównanie Gombrowicza do twórców romantyzmu otwiera możliwości nowych interpretacji i pozwala zauważyć wzory, których korzenie sięgają do tradycji czarnego romantyzmu. Jako pisarz awangardowy, Gombrowicz czerpał motywy literackie z wyczuciem, mając ciągle na względzie własną oryginalność. Pozwoliło to na powrót czarnego romantyzmu do życia literackiego i umożliwiło rozwój starych koncepcji na kartach jego dzieł. Powstałe w ten sposób pomysły były kontynuacją tradycji literackiej i nowością zarazem. W pracy zostało też przedstawione oblicze Poego jako satyryka i przenikliwego krytyka oraz dziennikarza, doskonale rozeznanego w sprawach społecznych, na przekór mitu personalnego, który powstał wokół jego osoby. Praca została podzielona na trzy części: Pierwsza zawiera porównanie wybranych aspektów twórczości Gombrowicza do nurtu czarnego romantyzmu oraz omówienie sporu badaczy wokół jego tekstów. Druga odnosi się do katastroficznej wizji człowieka oderwanego od natury w tekstach Poego i Gombrowicza. Trzecia część pracy podejmuje temat mistyfikacji oraz twórczości krytycznoliterackiej.

The subject of this thesis is a critical analysis of selected aspects of the works of Edgar Allan Poe and Witold Gombrowicz, taking into account the method of psychoanalysis. The most important common feature of the works of these authors is their interest in man as an individual, especially the one who is insane and alienated from society. The topics they took up concerned the marginal, relegated to the collective or individual subconscious and recurring in the form of various pathologies, perversions and obsessions. Both were distinguished by their gothic creative sensibility and conducted a narrative strongly marked by irony. Their profound studies of the psychology of crime, madness and the problems of reality were also published in the form of press, literary and self-critical mystifications. Despite their love for fiction, their works showed the absurdity of reality and exposed the truth. Comparing Gombrowicz to the authors of romanticism opens up the possibilities of new interpretation and allows to notice the patterns used by the avant-garde writer, whose roots were in the tradition of dark romanticism. As an avant-garde writer, Gombrowicz drew on literary themes sensitively, constantly mindful of his own originality. This allowed dark romanticism to return to literary life and allowed old concepts to develop on the pages of his works. The resulting ideas were a continuation of literary tradition and novelty at the same time. The work also shows Poe as a satirist, insightful critic and journalist, perfectly aware of social issues, despite the personal myth surrounding him.The work is divided into three parts: The first includes a comparison of selected aspects of Gombrowicz's work to the current of dark romanticism and a discussion of the dispute of scholars around his texts. The second relates to the catastrophic vision of man detached from nature in the texts of Poe and Gombrowicz. The third part of the work deals with the subject of mystification and critical literary works.