Maria Dabrowska's female friendships and their affective-emotional potential

Kobiece przyjaźnie Marii Dąbrowskiej i ich afektywno-emocjonalny potencjał

Znane są pełne szacunku dla męskich relacji słowa Marii Dąbrowskiej, w których przekonywała, że to bliscy jej mężczyźni (Marian Dąbrowski i Stanisław Stempowski) byli "jej uniwersytetem". Nie chcąc umniejszać znaczenia tych męskich filiacji, warto pamiętać o nie mniej ważnej, choć być może bardziej niejednoznacznej roli kobiecych przyjaźni w życiu i twórczości pisarki. Realizowały się one zarówno przez związki miłosne i rodzinne z kobietami, jak również intelektualne i przybierały złożony, intensywny, ale zmienny charakter. Opierały się najczęściej na fundamencie wspólnych (choć i niepozbawionych różnic) doświadczeń z czasów studiów i pracy społecznej (z Zofią Poniatowską, Kazimierą Muszałówną czy Stefanią Sempołowską) czy pracy literackiej (z Anielą Zagórską, Zofią Nałkowską i Anną Kowalską). Wśród nich były również te, których afektywny potencjał najsilniej wpłynął na kształt biografii i twórczości pisarki. W swoim wystąpieniu chciałam zapytać o siłę i rodzaj tego wpływ oraz wyczytywane z zapisków osobistych oczekiwania (czasem spełnione, czasem nie), jakie wiązała z nimi Dąbrowskiej. Interesować mnie będzie również pytanie o istnienie (bądź nie) kulturowego modelu (wzoru) preferowanych przez nią kobiecych relacji, również w kontekście emancypacyjnym?

In her well-known account, Maria Dąbrowska argued that it was her male partners: Marian Dąbrowski and Stanisław Stempowski who were her "most important universities", also as concerns her as a woman. These words emphasize the creative power of relations with males. Notwithstanding the significance of male affiliations, it is worth remembering the role of female friendships in Dąbrowska’s life and work. Those friendships have often been omitted from research. Yet, they have been equally important, though perhaps more ambiguous. They realized through both love and family relationships with women (mainly with mother Ludomira Szumska and sister Jadwiga), as well as more intellectual ones, and they took on a complex, intense, but at the same time changeable character. They were mostly based on a specific community of thought that had its roots in Dąbrowska’s university times and early social activism (relations with Zofia Poniatowska, Kazimiera Muszałówna or Stefania Sempołowska), but some of them were enrooted in the shared field of literary work (with Aniela Zagórska, Zofia Nałkowska and Anna Kowalska). Some of those relations turned out to be surprisingly durable and exceeded the barriers of age, interests and social class. Other, by contrast, revealed tensions and conflicts that originated in significant differences between the women themselves and the dynamics of their relation(s). Dąbrowska's friendships with women may be examined in the light of curent theories of female communities (established, for instance, in Jo-Bonett's and Lillian Faderman’s feminist studies). However, they also raise questions about the feeling of closeness and strangeness or kinship (spiritual, intellectual, sexual) with another woman, as among Dąbrowska’s relations there were some with a particularly intensive erotic potential that strongly influenced her biography and work. Although we obviously think here about Dąbrowska's romantic love to Stanisława Blumenfeldowa and Anna Kowalska, I would like to draw your attention to a non-obvious affective component, also present in the other female friendships of Dąbrowska - with Kazimiera Muszałówna, Wanda Hoffmanowa, and Aniela Zagórska. It eludes language, but it is a recurring and troublesome - as we can see in the writer’s diaries - surplus resulting from the closeness of women. In my article, I would like to ask questions concerning the strength and type of this impact, as well as Dąbrowska’s expectations about her female relations that were sometimes fulfilled, and sometimes not. What did she need friendship for, and how did she project it? And why was functioning in a "women's house" so difficult for her? Furthermore, I am interested in the subject-forming and emancipatory - despite all the entanglement in the patriarchal hierarchies and cliches - nature of female friendship, as well as the question whether there is (or not) a cultural pattern of female relations that the writer preferred.