Illustrated dictionary of the Spiš dialect and culture

Niniejsza publikacja została dofinansowana ze środków Wydziału Polonistyki w ramach Programu Strategicznego Inicjatywa Doskonałości w Uniwersytecie Jagiellońskim

Ilustrowany słownik gwary i kultury spiskiej Józefa Kąsia i Macieja Raka to trzecie z kolei nowatorskie dzieło z zakresu leksykograf ii opisujące gwary polskiego Podtatrza, według zasad wypracowanych przez Józefa Kąsia i zastosowanych w słownikach jego autorstwa, tj. w Słowniku gwary orawskiej (wyd. II, t. I–II, 2011) i szczególnie w Ilustrowanym leksykonie gwary i kultury podhalańskiej (t. I–XII, 2015–2019). Słownik imponuje bogactwem i różnorodnością materiału językowego (baza komputerowa liczy ponad 2 miliony słowoform), współczesnego i dawnego (z lat 60. XX w.), wielością ilustracji, poziomem opracowania leksykograficznego, bogactwem treści z zakresu kultury ludowej (por. np. hasła BACA, CEPOWINY, CAROWNICA, JUHAS). Ta wiarygodna, solidna, zróżnicowana podstawa materiałowa to jeden z atutów słownika i gwarancja jego reprezentatywności. Szczególne miejsce w słowniku zajmują ilustracje, których rola nie jest dekoracyjna, lecz bardzo mocno – informacyjna. Kultury materialnej wsi nie sposób opisywać, nie pokazując ilustracji artefaktów. Ilustrowany słownik gwary i kultury spiskiej Józefa Kąsia i Macieja Raka to dzieło przemyślane, świetnie opracowane, którego walory naukowe łączą się z popularyzatorskimi, w którym klarowny, przystępny sposób opracowania (z pisownią zgodną z regułami ortograficznymi polszczyzny, ale uwzględniającej swoistość gwary) został dostosowany do potrzeb różnych odbiorców, nie tylko badaczy, lecz także wszystkich zainteresowanych gwarą i kulturą spiską. Bogactwo materiału językowo-kulturowego i ilustracyjnego zamieszczonego w recenzowanym słowniku sprawia, że może służyć on jako doskonała podstawa różnorodnych badań naukowych – przede wszystkim językoznawczych, ale także etnograficznych i folklorystycznych. Ilustrowany słownik gwary i kultury spiskiej to również rewelacyjny dokument językowy i kulturowy, cenne źródło wiedzy o tym niewielkim, ale bardzo interesującym regionie gwarowym – jego przeszłości utrwalonej w przywoływanych cytatach i jego teraźniejszości oraz jego kulturze ludowej. Stanowi doskonałą wizytówkę regionu jako opracowanie niezwykle istotne dla poznania i promocji regionu spiskiego.

The illustrated dictionary of the dialect and culture of the Spiš region by Józef Kąś and Maciej Rak is the third innovative work in the field of lexicography describing the dialects of the Polish Podtatrze region, according to the principles developed by Józef Kąś and used in his dictionaries, i.e. in the Dictionary of the Orava dialect (2nd edition, vol. I-II, 2011) and especially in the Illustrated lexicon of the Podhale dialect and culture (vol. I-XII, 2015-2019). The dictionary impresses with the richness and diversity of linguistic material (the computer database has over 2 million word forms), contemporary and old (from the 1960s), the multitude of illustrations, the level of lexicographic elaboration, the richness of content in the field of folk culture (see e.g. entries BACA, CEPOWINY, CAROWNICA, JUHAS). This reliable, solid, diverse material base is one of the dictionary's advantages and a guarantee of its representativeness. A special place in the dictionary is occupied by illustrations, the role of which is not decorative, but very much - informative. The material culture of the village cannot be described without showing illustrations of artifacts. The illustrated dictionary of the Spisz dialect and culture by Józef Kąś and Maciej Rak is a well-thought-out, excellently developed work, whose scientific values ​​are combined with popularization, in which the clear, accessible way of elaboration (with spelling consistent with the rules of Polish spelling, but taking into account the specificity of the dialect) has been adapted to the needs of various recipients, not only researchers, but also all those interested in the Spisz dialect and culture. The wealth of linguistic, cultural and illustrative material included in the reviewed dictionary means that it can serve as an excellent basis for various scientific research - primarily linguistic, but also ethnographic and folkloric. The illustrated dictionary of the Spiš dialect and culture is also a sensational linguistic and cultural document, a valuable source of knowledge about this small but very interesting dialectal region - its past recorded in the quotes cited and its present and its folk culture. It is an excellent showcase of the region as a work of great importance for the knowledge and promotion of the Spiš region.