Manipulacja publicznością dokonywana przez autora na przykładzie dramatów F. Dürrenmatta "Romulus der Große" i "Die Physiker"

Manipulation of the audience by the writer on exemple of dramas by Friedrich Dürrenmatt "Die Physiker" and "Romulus der Große"

Przedmiotem niniejszej pracy jest przedstawienie procesu manipulacji czytelnikiem bądź widzem, dokonywanej przez pisarza. Zjawisko to zostalo omówione na przykladzie dwóch dramatów Friedricha Dürrenmatta „Romulus der Große” i „Die Physiker”. Omawiany proces podzielony został na trzy fazy, tożsame z fazami kreowania przez autora obrazu głównego bohatera – Romulusa bądź Möbiusa. Zadaniem poszczególnych faz było: ugruntowanie obrazu głównego bohatera w oczach publicznosci jako błazna czy też wariata; zaskakujące dla widza wyjawienie jego prawdziwych, szlachetnych intencji; aż po ukazanie definitywnej klęski jego planu na końcu dramatu. Zabieg ten miał na celu unaocznienie procesu manipulacji widzem na płaszczyznie treściowej dramatów, ze szczególnym podkreśleniem roli błazna lub wariata jako figury służącej manipulacji publicznoscią. Figura ta i jej absurdalne poczynania zupełnie zdominowały akcję opisywanych dramatów, spychając na dalszy plan ich tragiczne okoliczności, jakimi niewątpliwie są: upadek imperium Rzymskiego („Romulus der Große”) oraz policyjne dochodzenie w sprawie morderstwa pielęgniarki w szpitalu psychiatrycznym („Die Physiker”). Druga część pracy poświęcona jest formalnym środkom manipulacji, zastosowanym przez Dürrenamtta w omawianych dramatach. Najistotniejszym z nich wydaje się ujęcie w ramy komedii jednoznacznie tragicznej akcji. Czytelnik lub widz, nie oczekujący wzniosłych tematów i egzystencjalnych pytań, przed jakimi zostanie postawiony na końcu dramatu, daje się początkowo manipulować za pomocą efektów komicznych. Istotną dla teorii dramatu Dürrenmatta kategorią estetyczną jest również groteska, której rola w procesie manipulacji widzem polega na zaburzeniu normalnych kategorii postrzegania rzeczywistosci. Analizie poddany został również homogeniczny język obydwu dramatów i jego znaczenie dla kreowania obrazu poszczególnych bohaterów.

The subject of this paper is to present the process of manipulating the reader or viewer by the writer. This phenomenon has been discussed on the example of two dramas by FriedrichDürrenmatt "Romulus der Große" and "Die Physiker".The presented process has been divided into three phases, identical to the ones introduced by the author while creating the image of the main character – Romulus or Mobius. The tasks of the various phases were: strengthening the image of the main character in the eyes of the audience as a clown or a madman; surprising the spectator by revealing his true, noble intentions and finally showing the definite defeat of his plan at the end of the drama. This method was intended to illustrate the process of manipulation at the level of semantic plays, with particular emphasis on the role of a clown or a madman as figures intended to manipulate the audience. The figure and its absurd actions completely dominated the action in the described dramas, pushing its tragic circumstances, which undoubtedly are the downfall of the Roman Empire ("Romulus der Große") and the police investigation into the murder of a nurse in a psychiatric hospital ("Die Physiker") into the background.The second part is devoted to formal measures of manipulation, used by Dürrenamtt in the discussed dramas. The most important of them seems to be setting a comic framework around the clearly tragic action. The reader or spectator, not expecting sublime themes and existential questions which he will face at the end of the drama, initially gets manipulated by the power of his own laughter. An important aesthetic category for the theory of Dürrenmatt's drama is also grotesque, whose role in the process of manipulating the viewer is based on the disturbance of normal categories in the perception of reality. The homogeneous language and its importance for creating an image of individual heroes in both dramas has also been analyzed in this paper.

Gegenstand meiner Untersuchung in der vorliegenden Arbeit ist die Irreführung des Publikums durch den Autor, die ich am Beispiel von zwei Dramen Friedrich Dürrenmatts – „Romulus der Große“ und „Die Physiker“ – darlegen möchte. Einer Analyse sollen sowohl die Strategien der Irreführung als auch ihr Zweck unterzogen werden.