CHF-denominated and indexed loans as cross-currency interest swaps. Critical analysis

Oferowane w Polsce głównie w latach 2005–2008 produkty bankowe w postaci kredytów hipotecznych denominowanych i indeksowanych do waluty obcej, w tym w szczególności do franka szwajcarskiego, po wydarzeniach związanych z gwałtowną aprecjacją CHF w stosunku do złotego polskiego stały się osią sporu pomiędzy kredytobiorcami a bankami, którego źródło stanowiła przede wszystkim problematyka prawnej dopuszczalności uzależnienia wysokości salda kredytu oraz rat kapitałowo-odsetkowych od kursu waluty obcej. Toczące się na przestrzeni lat postępowania w tzw. sprawach frankowych doprowadziły do ukształtowania się szeregu stanowisk wskazujących na nieprawidłowości tego typu stosunków umownych. Ochrony kredytobiorców upatrywano w ramach mechanizmów przewidzianych odpowiednimi regulacjami cywilnoprawnymi, w tym m.in w ramach instytucji nieważności umowy, abuzywności klauzul waloryzacyjnych czy też naruszenia zasady swobody umów ze względu na sprzeczność takiej konstrukcji z naturą instytucji kredytu oraz zasadami współżycia społecznego.Obok zarzutów o charakterze cywilnoprawnym, pojawiały się także dalej idące koncepcje wskazujące na zasadność uznania klauzuli waloryzacyjnej w umowie kredytu jako wbudowanego instrumentu pochodnego, co czynić miałoby umowę produktem finansowym, którego oferowanie przez bank musiałoby się w konsekwencji wiązać z wypełnieniem przez kredytodawcę odpowiednich obowiązków informacyjnych na etapie sprzed zawarcia umowy. Koncepcja ta nabrała szczególnej wagi w świetle zapadłego wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 21 grudnia 2020 r., sygn. XXVI GC 586/20, w którym to sporna umowa kredytu indeksowanego do waluty CHF została uznana przez sąd za umowę kredytu złotowego, w której zawarty był swap walutowo-procentowy. Biorąc pod uwagę dotychczasową linię orzeczniczą, tego typu interpretacja stawia wyrok w pozycji orzeczenia niejako precedensowego odbiegając nie tylko od szeregu poglądów sądów polskich, które opowiedziały się za niedopuszczalnością takiej wykładni, ale przede wszystkim stoi w opozycji do stanowiska wyrażonego przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie o sygnaturze C-312/14. Niniejsza praca stanowi zatem próbę krytycznej analizy zaprezentowanej przez Sąd Okręgowy w Warszawie koncepcji, ze szczególnym uwzględnieniem ekonomicznego charakteru swapa walutowo-procentowego, prawnych uwarunkowań umów kredytu waloryzowanego w świetle regulacji dotyczących instrumentów pochodnych, jak i przedstawieniem dotychczasowej debaty na szczeblu międzynarodowym w tym zakresie. Wskazane zostaną także ryzyka oraz daleko idące konsekwencje związane z powszechną aprobatą uznania umów kredytu waloryzowanego kursem CHF za wykorzystujących konstrukcję wbudowanego instrumentu pochodnego, jak również zaprezentowane zostaną wnioski de lege ferenda w tym przedmiocie.

Mortgage loans denominated and indexed to foreign currencies, in particular to the Swiss franc, offered in Poland mainly in 2005-2008, after events related to the rapid appreciation of the CHF against the Polish zloty, have become the axis of controversy between borrowers and banks, the source of which was primarily the question of legal admissibility of a loan structure using the foreign currency exchange rate to determine the loan balance as well as the capital and interest installments. Over the years, proceedings in the so-called Swiss franc cases led to the formation of a number of standpoints indicating at the irregularities in this type of contractual relation. Protection of borrowers has been sought in remedies provided by the relevant civil law regulations, including, i.a., invalidity of the agreement, abusiveness of denomination and indexation clauses or violation of the principle of freedom of contract.In addition to the civil law pleas, there have also been more far-reaching concepts considering the indexation and denomination clause in the loan agreement as an embedded derivative, which would make the agreement a financial product and as a result would oblige the bank, as an offerer of such product, to fulfil relevant information-related obligations at the pre-contractual stage. The concept gained particular significance in light of the ruling by the Regional Court in Warsaw of December 21, 2020, case no. XXVI GC 586/20, in which the CHF-indexed loan was deemed to be a PLN loan agreement with an embedded cross-currency interest rate swap. Considering the foregoing jurisprudence standpoint, this kind of interpretation places the judgment in the position of a kind of precedent-setting ruling, differing not only from a number of opinions of Polish courts which disqualified such an interpretation, but above all stands in opposition to the Court of Justice of the European Union judgement, case no. C-312/14. This paper therefore attempts a critical analysis of the concept presented by the Regional Court in Warsaw, with particular emphasis placed on the economic nature of the cross-currency interest rate swap and the legal basis for the foreign currency-denominated and indexed loans in the light of legal provisions concerning derivatives, as well as showcases the current international debate in this matter. The risks and far-reaching consequences related to the general approval of the concept qualifying foreign currency-denominated and indexed loans as using the construction of an embedded derivative will also be presented, as well as de lege ferenda conclusions in this respect.