Liquidity of claims as an instrument for preventing abusive use of set-off defenses in civil proceedings

Bibliogr. s. 120-124

Przedmiotowy artykuł stanowi prawnoporównawcze studium nad przesłanką płynności wierzytelności w prawie cywilnym materialnym i procesowym. Przedstawiając genezę ww. wymogu w prawie rzymskim, różne modele jego realizacji we współczesnych, reprezentatywnych porządkach prawnych kontynentalnej Europy, a także międzynarodowych instrumentach harmonizacji prawa prywatnego oraz w art. 2031 KPC wprowadzonym na mocy ustawy z 4.07.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1469 ze zm.), autor skupia się na wspólnej dla wszystkich badanych regulacji zasadniczej funkcji wymogu płynności, polegającej na zapewnieniu sprawności postępowania zmierzającego do udzielenia ochrony prawnej dochodzonemu przez powoda roszczeniu, na wypadek zgłoszenia przez pozwanego zarzutu potrącenia opartego na spornej i nieustalonej co do zasady lub wysokości wierzytelności, której zbadanie wiązałoby się ze znaczącym opóźnieniem w czasie rozstrzygnięcia o roszczeniu powoda. Przeprowadzone badania prowadzą autora do wniosku o zasadności usytuowaniem przesłanki płynności na płaszczyźnie prawnoprocesowej, a nie w normach prawa materialnego, co odpowiada jej procesowej funkcji oraz pozwala na uniknięcie szeregu problemów wiążących się z alternatywnym modelem. Analiza regulacji obcych na tle historycznoprawnym oraz najnowszych tendencji w tym zakresie, uzasadnia także krytyczną ocenę rozwiązania wprowadzonego na mocy art. 2031 KPC. W konkluzji autor wskazuje, że optymalnym sposobem realizacji celu stawianego przez projektodawcę, jest rozwiązanie przyjęte w prawie niemieckim oparte na konstrukcji wyroku warunkowego (Vorbehaltsurteil).

The paper consists of a comparative study of the liquidity of claims' requirement both in substantive and procedural civil law. The author presents the origins of the above-mentioned notion in Roman law, discusses various models of its implementation in contemporary, representative jurisdictions of continental Europe, as well as in international instruments for harmonization of private law and the Article 2031 of the Polish Code of Civil Procedure, as amended pursuant to the Act of 4 July 2019 amending the Act - Code of Civil Procedure and some other acts (Journal of Laws of 2019, item 1469). The author focuses on the function of the liquidity requirement, common for all of the examined jurisdictions. This function consists in ensuring the efficiency of proceedings aimed at granting legal protection to the plaintiff’s claim in the event the defendant raises a set-off defense based on a claim which is disputed and unascertained as to its existence and as to the amount. This means that the examination of such set-off defense would entail a significant delay in deciding upon the plaintiff's claim already determined with regard to its existence and amount in the course of the proceedings. The analysis results in the conclusion that the most appropriate location of the liquidity requirement is the civil procedural law, as opposed to substantive rules governing the set-off. This corresponds with the above-mentioned overriding procedural function, as well as avoids number of serious problems related to the alternative model. The analysis of foreign regulations in light of their historical background and recent developments also justifies a critical evaluation of the solution implemented in the Article 2031 of the Polish Code of Civil Procedure. In conclusion, the author indicates that the optimal device to achieve the goal underlying adoption of this provision is the solution functioning in German law which is based on the mechanism of a conditional judgment (Vorbehaltsurteil).