The institution of excluding the auditor of regional audit institution from audit activities : the preliminary study

Obiektywizm i bezstronność postępowania kontrolnego oraz należyta staranność to uniwersalne zasady, których celem jest wzmocnienie zaufania publicznego do instytucji kontrolnych oraz zapewnienie ich rozliczalności. Zasady te obowiązują we wszystkich demokratycznych państwach, które wdrożyły rozwiązania w zakresie niezależnej od kontrolowanych instytucji kontroli państwowej. Realizacji tych zasad służy instytucja wyłączenia upoważnionego przedstawiciela organu kontroli z postępowania kontrolnego. Choć regionalne izby obrachunkowe (RIO) funkcjonują w polskim porządku prawnym ponad 20 lat, to systematyczny przegląd literatury wykazał lukę badawczą dotyczącą instytucji wyłączenia kontrolera RIO z kontroli. Stanowiło to inspirację do podjęcia badań w tym zakresie. W artykule przeanalizowano doktrynę odnoszącą się do ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, a także krajowe i międzynarodowe standardy kontroli państwowej oraz wykładnię systemową zewnętrzną. Ustalono, że – wobec szczupłości unormowań ustawy o RIO, jak też orzecznictwa i doktryny dotyczących wyłączenia kontrolera RIO – konieczne jest sięgnięcie do rozwiązań przyjętych w standardach kontroli i narzędzi wykładni systemowej zewnętrznej. Ze źródeł tych wynika, że kontroler RIO nie ma uznaniowej kompetencji do złożenia wniosku o samowyłączenie, lecz ciąży na nim sprecyzowany deontyczny obowiązek w tym zakresie.

Objectivity and impartiality of audit proceedings and due diligence are universal principles, the objective of which is to strengthen public trust in audit institutions and ensure that they are accountable. These principles apply to all democratic countries that have implemented solutions for state audits, which are independent of the audited institutions. The institution of excluding an authorized representative of the audit authority from the audit procedure serves the purpose of implementing these principles. Although regional chambers of audit (RCAs) have been operating in the Polish legal system for over 20 years, the systematic review of the literature revealed a research gap regarding the institution of excluding the RCA controller from audits. This was the inspiration for taking up research on this. The article presents an analysis of the legal doctrine on the Act on Regional Chambers of Audit, as well as the national and international standards of state audit and the external systemic interpretation. It was established that – given the shortage of provisions of the Act on the RCAs, as well as judgments and the legal doctrine regarding the exclusion of the RCA controller – there is a need to resort to the solutions adopted in the audit standards and tools of external systemic interpretation. It arises from these sources that the RCA controller does not have discretionary power to file an application for self-exclusion, but has a specific deontic obligation to do this.