Przedstawienie rodzeństwa w baśniach braci Grimm („Baśniach dla dzieci i dla domu”)

Depiction of Siblings in “Children’s and Household Tales” by Jacob and Wilhelm Grimm

Głównym celem tej pracy było zbadanie i pokazanie sposobu przedstawienia rodzeństwa w zbiorze baśni „Kinder- und Hausmärchen” („Baśnie dla dzieci i dla domu”, baśnie braci Grimm) Jacoba i Wilhelma Grimmów. W części kontekstualizującej przedstawiono informacje literacko-historyczne dotyczące baśni i zbioru, a także wiadomości na temat teorii archetypów Carla Gustava Junga, które były niezbędne w kontekście pracy. W wyniku analizy wybranych baśni można było stwierdzić, że wśród ról przyjmowanych przez rodzeństwo szczególnie często powtarzają się konkurenci i archetypowe obrazy. To ustalenie zdeterminowało strukturę analitycznego rozdziału pracy. Mianowicie, jego pierwsze dwie części poświęcone zostały rywalizującemu rodzeństwu, podczas gdy trzeci podrozdział koncentruje się na archetypowych braciach i siostrach. W odniesieniu do konfliktów między rodzeństwem, zazdrość, pragnienie władzy i dążenie do aprobaty ze strony ojca zidentyfikowane zostały jako główne przyczyny rywalizacji. Wskazano również na istotne cechy rywalizującego rodzeństwa, wśród których podkreślono: głęboki kontrast wizualny i osobowościowy, większą brutalność rywalizacji między braćmi w porównaniu z konkurencją między siostrami, sukces najskromniejszych i najpokorniejszych, pomoc ze strony instancji boskiej lub numinicznej udzielaną tej najsłabszej jednostce oraz, w przypadku sióstr, kierowanie złym rodzeństwem przez macochę. W kontekście archetypów przeanalizowane zostały postacie sióstr i braci, w których rozpoznano cechy podobne do wyróżników konkretnych archetypów. Siostry, które posiadają elementy boskie, dominujące, ale także opiekuńcze, zostały przedstawione jako projekcje archetypu matki, podczas gdy bracia, którzy są żądni władzy, boscy, a jednocześnie demoniczni, zostali przedstawieni jako postacie związane z archetypem ojca. Ponadto, postacie reprezentujące moralną szlachetność i doskonałość zostały pokazane jako obrazy archetypu jaźni. Natomiast postacie całkowicie im przeciwstawne, będące etycznymi antyideałami, zinterpretowano jako bliskie archetypowi cienia. W wyniku badania przedstawienia rodzeństwa pod tymi kątami można stwierdzić, że postacie te często mają uniwersalny charakter i są cenne w kontekście psychologicznym. Mianowicie, mogą one odzwierciedlać ogólnie występujące, ponadczasowe relacje międzyludzkie lub walkę dobra ze złem, która również jest uniwersalna i ponadczasowa, ale często posiada chrześcijańskie zabarwienie.

The main aim of this work was to investigate and show the depiction of siblings in the collection “Kinder- und Hausmärchen” (“Children’s and Household Tales”) by Jacob and Wilhelm Grimm. In the contextualizing part there were presented the literary-historical data concerning fairy tales and the collection, as well as the most necessary information concerning the archetypal theory of Carl Gustav Jung. As a result of the analysis of the selected fairy tales, it could be concluded that two of the roles that the siblings in these works represent very frequently are competitors and archetypal images. This determined the structure of the analytical chapter. Namely, its first two parts are devoted to the competing siblings, while the third subchapter focuses on the archetypal brothers and sisters. Regarding the siblings' disputes, the envy, power-seeking and striving for recognition of the father could be identified as the main reasons of the competition. The essential characteristics of the competing siblings were also pointed out, among which the following were highlighted: the deep contrast, both visual and in regard to personalities, the increased brutality of the competition between brothers, in comparison with sisterly fights, the success of the most modest and the humblest, the help of the divine or numinous towards this weakest person and, in the case of the sisters, the leadership of the stepmother over evil siblings. Regarding the archetypes, the figures of sisters and brothers were analysed as having similar traits to the certain archetypes. The sisters, who are divine, dominating, but also caring, were presented as projections of the mother-archetype, while the brothers, who are power-seeking, divine, and at the same time demonic, were presented as similar to the father-archetype. Furthermore, the characters representing moral nobility and perfection were shown as images of the self-archetype. On the other hand, the figures completely opposite to them, which are ethical anti-ideals, were interpreted as close to the shadow-archetype. The study of the representation of siblings from these points of view, leads to the conclusion that such figures often have a universal character and are valuable in the psychological aspect. Namely, they can reflect the general and timeless interpersonal relations or the struggle between the good and evil, which is universal and timeless as well, but often tinged with Christian views.

Das Hauptziel dieser Arbeit war die Untersuchung und das Aufzeigen der Darstellungsweise von Geschwistern in den „Kinder- und Hausmärchen“ von Jacob und Wilhelm Grimm. In dem kontextualisierenden Teil wurden die literarisch-geschichtliche Angaben bezüglich der Märchen und der Sammlung, sowie die im Rahmen der Arbeit nötigsten Informationen zur Archetypentheorie von Carl Gustav Jung präsentiert. Infolge der Analyse der ausgewählten Märchen ließ sich feststellen, dass Konkurrenten und archetypische Bilder sich als eine der Rollen der Geschwister wiederholen. Dies determinierte die Gliederung des analytischen Hautkapitels. Seine zwei ersten Teile sind nämlich den konkurrierenden Geschwistern gewidmet, während sich das dritte Unterkapitel auf die archetypisch wirkenden Brüder und Schwestern konzentriert. In Bezug auf die geschwisterlichen Auseinandersetzungen ließen sich der Neid, die Machsucht und Streben nach Anerkennung des Vaters als die Hauptgründe des Wettbewerbs erkennen. Es wurden auch die wesentlichen Eigenschaften der konkurrierenden Geschwister aufgezeigt, unter denen die Folgenden hervorgehoben wurden: der tiefe visuelle und sich auf Charakterzüge beziehende Kontrast, die verstärkte Brutalität der Konkurrenz zwischen den Brüdern, im Vergleich mit schwesterlichen Kämpfen, der Erfolg der Bescheidensten und der Demütigsten, die Hilfe des Göttlichen oder Numinosen gegenüber dieser schwächsten Einheit und, im Falle der Schwestern, die Leitung der bösen Geschwister von Stiefmutter. Bezüglich der Archetypen wurden die Figuren der Schwestern und Brüder analysiert, die den bestimmten Urbildern ähnliche Züge aufweisen. Die Schwestern, die göttlich, dominierend, aber auch fürsorglich sind, wurden als Projektionen des Mutterurbilds, während die Brüder, die machtsüchtig, göttlich und zugleich dämonisch sind, als vaterarchetypische Figuren präsentiert. Des Weiteren wurden die Figuren, die das moralisch Edle und Vollkommene repräsentieren, als Bilder des Selbst-Archetypus aufgezeigt. Die ihnen ganz gegensätzlichen Figuren, die etische Antiideale sind, wurden dagegen als dem Schatten-Archetypus nahestehend interpretiert. Aus der Erforschung der Darstellung von Geschwistern unter diesen Blickwinkeln ergibt sich die Schlussfolgerung, dass solche Figuren oft einen universellen Charakter haben und in dem psychologischen Aspekt wertvoll sind. Sie können nämlich die universellen, generell zwischenmenschlichen Beziehungen oder den, auch zeitlosen und universellen, aber oft christlich gefärbten, Kampf zwischen dem Guten und Bösen widerspiegeln.