The concept of Immanuel Wallerstein and the role of China in selected world-systems

"Koncepcja Immanuela Wallersteina i rola Chin w wybranych systemach-światach" to praca przedstawiająca perspektywę badawczą nazwaną teorią systemów-światów, której twórcą jest amerykański socjolog, historyk i ekonomista Immanuel Wallerstein. Jako podstawowy punkt odniesienia dla omawianej koncepcji, przyjęta została historia Chin i ich rola w poszczególnych układach od starożytności do czasów współczesnych. Na bazie powyższych zagadnień poddano analizie hipotezę, iż bogacenie się i rozwój cywilizacyjny poszczególnych społeczeństw zależy w znacznej mierze od kształtu i sposobu ich interakcji z innymi uczestnikami życia polityczno-gospodarczego, pozytywnie ją weryfikując.W pierwszej części, przedstawiona została pokrótce biografia oraz sylwetka naukowa Immanuela Wallersteina wraz z ideami sformułowanymi przez francuskich naukowców, a w szczególności Fernanda Braudela, w ramach historiograficznej szkoły Annales. Zarysowane zostały także jego wątpliwości odnośnie całokształtu nauk społecznych oraz postulowane zmiany. Następnie, skoncentrowano się na teorii systemów-światów jako nowej, odbiegającej od głównego nurtu poznawania rzeczywistości, metodzie analizy, w ramach której przedmiotem zainteresowania badaczy są nie państwa narodowe, a złożone obszary: imperia-światy lub gospodarki-światy. W ich granicach funkcjonują regiony, pozostające ze sobą w ciągłej interakcji, centrum, półperyferium i peryferium.W kolejnym rozdziale, scharakteryzowano wybrane z dziejów ludzkości historyczne systemy-światy, poczynając od epoki brązu w basenie Morza Śródziemnego, poprzez imperia-światy starożytnego Rzymu i cesarstwa Han wraz z łączącym je Jedwabnym Szlakiem, aż do średniowiecznej gospodarki-świat z XIII/XIV wieku, obejmującej swoim zasięgiem znaczną część Europy, Bliski Wschód, Indie, środkowoazjatyckie stepy, Azję Południowo-Wschodnią i Chiny. Zobrazowano poszczególne rynki tego rozległego systemu handlowego, a także historię jego powstawania i przyczyny rozpadu, zaznaczając że obydwa procesy silnie powiązane były z mongolską dominacją.Drugi fragment omawianego rozdziału, poświęcono genezie i kształtowaniu się na przestrzeni ostatnich pięciu stuleci współczesnej kapitalistycznej gospodarki-świat, w której przodującą rolę od początku odgrywała Europa Zachodnia, rywalizacji o pozycję w ramach rozszerzającego się centrum oraz chińskiemu nowożytnemu izolacjonizmowi.Ostatni rozdział odnosi się do czasów współczesnych. Na początku traktuje o wallersteinowskiej wizji i krytyce kapitalizmu oraz regułach obecnej gospodarki-świat, przede wszystkim zasadzie niekończącej się akumulacji kapitału i wynikających z tego nierównościach w dostępie poszczególnych społeczeństw do produkowanych dóbr i zdobyczy technologicznych. Przedstawione zostały także zwiazane z tym prognozy i zagrożenia.Na koniec, poddano analizie działalność gospodarczą Chin w XXI wieku, koncentrując się głównie na przemyśle surowcowym i inwestycjach zagranicznych. W szczególności opisano dwa zjawiska. Po pierwsze, chińską aktywność w Afryce i związane z nią przejmowanie kontroli nad tamtejszymi, szeroko rozumianymi, zasobami. Po drugie, koncepcję Nowego Jedwabnego Szlaku, na którą składa się sieć zróżnicowanych połączeń, zwiększających wydajność międzynarodowego handlu dalekosiężnego. Ponadto, zwrócono uwagę na negatywne aspekty chińskich sukcesów, zwiazane z wywieraniem z pozycji siły wpływu na inne kraje, cyberprzestępczością, wyzyskiem pracowników oraz zatruwaniem środowiska.Podsumowując, niniejsza praca jest zatem przekrojowym spojrzeniem na relacje gospodarczo-polityczne, które zachodziły na przestrzeni wieków i ciągle zachodzą pomiędzy zróżnicowanymi społeczeństwami, pozostającymi w układach wzajemnego oddziaływania nazwanych systemami-światami. Jest jednocześnie krótką analizą fragmentów historii i współczesności Chin, osadzonych w założeniach teorii Immanuela Wallersteina.

"The concept of Immanuel Wallerstein and the role of China in selected world-systems" is a paper showing the world-system theory, a multidisciplinary, macro-scale approach to world history and social change which emphasizes the world-system, and not nation-states, as the primary unit of social analysis, according to the American sociologist, historian and economist Immanuel Wallerstein. The base for this paper is the analysis of China's role in particular systems from antiquity to modern times and the analysis of its dependence on the interactions with other participants of the political and economic scene for the growing prosperity and civilizational development. The paper is composed of three chapters plus an introduction and conclusion. The first chapter presents the biography and scientific profile of Immanuel Wallerstein and his innovative approach to social sciences, including the assumptions presented in his theory of world-systems, providing the basis for the arguments in this work. The second part outlines the historical world-systems, in particular, the ones in ancient Rome and the Han Dynasty and their connection through the silk road trading route, the medieval world-economy in 13/14 century covering a large part of Europe, the Middle East, India, Central Asia steppes, Southeast Asia and China, emphasising the role of China in these systems. It also points the genesis for the development of the capitalist world-economy. The last chapter describes Wallerstein’s vision of capitalism and the economic and political actions of China, aimed at taking control of important areas of the global market, such as Chinese activities in Africa or the initiative of the New Silk Road. It raises also the issue of negative aspects of Chinese success, such as exerting influence on other countries, cybercrime, exploitation of employees or poisoning of the environment. In conclusion, this work is a cross-sectional look at the economic and political relations of societies and China’s history throughout the centuries until modern times in the light of Immanuel Wallerstein’s theory of world-systems.