The concept of social justice on Polish territories from the Constitution of May 3 (1791) till the restoration of independence (1918)

Teoria sprawiedliwości społecznej jest zagadnieniem stanowiącym od wieków temat rozważań zarówno filozofów jaki i polityków. Studiując ogromy zasób literatury dotyczącej tego tematu można dojść do wniosku, że dylemat - „czym właściwie jest sprawiedliwość społeczna?” - istnieje tak długo jak istnieje społeczeństwo. Tematem niniejszej pracy jest koncepcja sprawiedliwości społecznej na ziemiach polskich od Konstytucji 3 maja do odzyskania niepodległości. Pomimo długiego rodowodu historycznego idea sprawiedliwości społecznej jest zwykle kojarzona z XIX i XX wiekiem, kiedy to hasła sprawiedliwości i równości zostały rozpowszechnione przez socjalistów i komunistów. Przedstawione opracowanie ma na celu przybliżenie rozwoju koncepcji sprawiedliwości społecznej na ziemiach polskich we wcześniejszym okresie.Temat wydaje się ciekawy ze względu na bogatą historię polskiej myśli politycznej, a także częste odwoływanie się, również współczesnych polityków do koncepcji sprawiedliwości społecznej. Poznanie drogi rozwoju tej idei na ziemiach polskich daje możliwość spojrzenia na późniejsze ruchy polityczne z innej perspektywy.W niniejszej pracy starano się znaleźć odpowiedź na następujące pytania: gdzie zrodziła się idea sprawiedliwości społecznej? jak przebiegała ewolucja tej idei? czy jej rozwój przebiegał tak samo na ziemiach polskich jak na innych terenach? jak zmieniała się koncepcja sprawiedliwości społecznej w zależności od sytuacji politycznej i społecznej?. Praca ma charakter opisowy. Wszystkie prezentacje, opisy, zostały sformułowane przy pomocy poniższych metod badawczych: analizy literatury źródłowej i metody historycznej. Ze względu na fakt, że zakres tematyczny niniejsza pracy została dość szeroko poruszony w różnego rodzaju książkach, monografiach i innych źródłach, niektóre poglądy, czy wydarzenia zostały w świadomy sposób pominięte, aby praca nie odbiegała zbytnio od tematu. Przykładowo część poświęcona historii koncepcji sprawiedliwości społecznej miała za zadanie zasygnalizowanie pewnych idei, a nie ich szczegółową analizę, by nie wykroczyć znacznie poza ramy pracy. Rozdział pierwszy koncentruje się na próbie zdefiniowania pojęcia sprawiedliwości, oraz genezie samej idei sprawiedliwości społecznej. Zawarta w nim została również krótka prezentacja współczesnych teorii sprawiedliwości, oraz ich podział. W rozdziale drugim przedstawiony został zarys historii koncepcji sprawiedliwości społecznej. Opisane zostały najbardziej znaczące nurty filozoficzne obrazujące rozwój i ewolucję idei sprawiedliwości na przestrzeni wieków. Szczególną uwagę zwrócono na tych twórców, których poglądy stanowiły inspirację dla polskich myślicieli omawianego okresu.Trzeci rozdział zawiera prezentację idei sprawiedliwości społecznej w polskiej myśli politycznej od oświecenia do okresu powstań narodowych. Uwzględniono tu ówczesną zaborczą sytuację społeczno-polityczną, która wpłynęła na specyfikę poglądów głoszonych przez polskich przedstawicieli doktryn politycznych.Czwarty rozdział został poświęcony ruchom politycznym po upadku powstań narodowych. Zwrócono tutaj uwagę na częściową zmianą podejścia do koncepcji sprawiedliwości społecznej spowodowaną niepowodzeniami w walce o odzyskanie niepodległości.Za główne źródła pracy posłużyły teksty źródłowe: publikacje i zapisy wystąpień omawianych myślicieli, monografie i opracowania książkowe. Korzystano z opracowań wyłącznie w języku polskim. Wykorzystano również publikację elektroniczne. Prezentowana praca nie wyczerpuje szerokiej tematyki jaką bez wątpienia jest koncepcja sprawiedliwości społecznej. Zostały w niej jednak zaznaczone główne punkty, a po lekturze niniejszego opracowania być może łatwiejszym stanie się zrozumienie ewolucji idei sprawiedliwości społecznej w omawianym okresie .

The theory of social justice is an issue which is a topic of discussion both for philosopher and for politicians over centuries. Based on the huge literature review concerning this theme, it can be concluded that the dilemma “what does social justice exactly mean?” exists as long as the society appeared.The topic of this Master's thesis is a concept of social justice on Polish territories from the Constitution of May 3 (1791) till restoration of independence (1918). Despite the long historical lineage, the idea of social justice is usually associated with XIX and early XX centuries when the password of justice and equality was widely disseminated by socialists and communists. The below-presented work has an aim to study the development of the social justice concept on Polish territories in the earlier period.The theme seems to be very interesting in view of the rich history of Polish political thought as well as frequent appeal to the concept of social justice done by modern politicians. The cognition of this idea and its development on Polish territories gives an opportunity to look at later political movements from another perspective.In this thesis an attempt was done to find answers to the questions: where was the idea of social justice born? how did the evolution process of this idea look? did its development proceed on Polish territories in the same way as on other areas? how was the concept of social justice changed depending on the political and social situation?The work is descriptive. All presentations and descriptions were formulated by using the following research methods: analysis of literature sources and historical method.Due to the fact that the thematic scope of this work was quite widely considered in different types of books, monographs and other sources, some opinions as well as some events are specially omitted in order that work does not wander much from the topic of thesis.For example, a part concerning the history of the social justice concept had an aim only to indicate certain ideas, but not to describe their detailed analysis. It was done in order not to fall outside the scope of work.The first chapter focuses on the attempt to define the concept of justice as well as the genesis of social justice idea. It includes also short presentation of modern justice theories together with their classification.In the second chapter a brief history of the social justice concept is presented. It includes description of the most significant philosophical currents which had influence on the development and evolution of the justice idea over the centuries.The third chapter is a presentation of social justice in Polish political thought from the Enlightenment till the period of national uprisings. This presentation takes into account also invasive socio-political situation on that time which affected specifics of the views declared by Polish representatives of political doctrines.The fourth chapter deals with political movements after defeats of the national uprisings.The special attention has been paid here to the partial change of approach to the concept of social justice. The reason was failures in the struggle for independence.The work is based on the following literature sources: publications, records of reports done by famous thinkers, monographs and books. Only sources in Polish language were used. Electronic publications were also taken into account. The concept of social justice is quite huge topic. This Master’s thesis does not cover a wide range of all aspects. However, key points were marked: after reading this work, it must be the easier to understand the evolution of social justice ideas in the specified period.