Between tradition and modernity: Polish contemporary theatre at the crossroads of styles, disputes and generational transformations

Praca ukazuje wybrane problemy współczesnego polskiego teatru z perspektywy kategorii tradycji i nowoczesności oraz w obliczu przemian pokoleniowych. Autor analizuje i porównuje stylistyki oraz praktyki inscenizacyjne uprawiane przez najważniejszych przedstawicieli kolejnych generacji reżyserów, szukając źródeł ciągłości XX-wiecznej tradycji reżyserskiej w teatrze L. Schillera i J. Osterwy – kontynuowanej następnie przez E. Axera, A. Hanuszkiewicza, Z. Hübnera i J. Jarockiego. Za instytucję stanowiącą spoiwo polskiej tradycji teatralnej autor uznaje Teatr Narodowy, rozwijany współcześnie w duchu języka wykształconego przez J. Grzegorzewskiego i J. Englerta – wskazując na panujące obecnie dychotomie w podejściu do idei sceny narodowej i publicznej. Następnie zestawia wizje artystyczne i spory światopoglądowe z perspektywy haseł ukutych przez J. Koeniga („Młodzi zdolni”), P. Gruszczyńskiego („Ojcobójcy”) i M. Kościelniaka („Młodzi niezdolni”), ze szczególnym uwzględnieniem przemian zachodzących po 1989 r. Poszukując definicji tradycji i nowoczesności, poświęca im uwagę jako zjawiskom warunkowanym przez czynniki historyczne, społeczne i kulturowe, a mającym decydujący wpływ na kształt języków i estetyk scenicznych (zwraca uwagę na myśl T. W. Adorno, J. Kłossowicza i A. Hausbrandta). Stawia tezę powrotu do tradycyjnych środków wyrazu w myśli współczesnych twórców poprzez odwołanie do hasła „nowa awangarda” i hipotezy o opadnięciu fali tzw. brutalizmu, a także upatrując roli tradycjonalistów w dzisiejszym teatrze – M. Englerta, A. Seweryna i M. Hycnara. Rozwijając zaś refleksję nad cechami nowoczesności w teatrze, pochyla się nad miejscem teatru postdramatycznego i wykorzystaniem sztuki wideo. Umieszczając zagadnienie w szerokim kontekście i nie uchylając się od dotknięcia sfery organizacyjno-finansowej współczesnego polskiego teatru, autor odwołuje się do myśli najważniejszych badaczy i krytyków oraz wzbogaca pracę o bogaty materiał ilustracyjny.

This thesis analyses selected issues in contemporary Polish theatre using the framework of tradition and modernity, as well as generational transformations. The author analyses and compares staging styles and methods applied by the most prominent representatives of successive generations of theatre directors, searching for the sources of the continuity of the twentieth century director’s tradition in the theatre works of L. Schiller and J. Osterwa, later continued by E. Axer, A. Hanuszkiewicz, Z. Hubner and J. Jarocki. The author considers the Teatr Narodowy (National Theatre) to have a consolidating role for the Polish theatre scene with its contemporary development pursuing the methods originated by J. Grzegorzewski and J. Englert. The author points to the current dichotomy in the approach to the idea of the national and public theatre scene. Next, the author presents the artistic visions and world-view arguments from the point of view of the principles formed by J. Koenig („Mlodzi zdolni” – „The Young and Talented”), P. Gruszczynski („Ojcobojcy” – „Father killers”) and M. Koscielniak („The Young and Untalented”), with a special consideration of the transformations that have taken place after the year 1989. Searching for a definition of tradition and modernity, the author analyses them as phenomena determined by historical, social and cultural factors that significantly influence the shape of the stage language and aesthetics (the author points to the concept by T. W. Adorno, J. Klossowicz and A. Haustrandt). The author postulates the return to the traditional means of expression in the ideas of contemporary creators by invoking the concept of the „new avant-garde” and the hypothesis of the so-called wave of brutality retreat, and also by seeking the roles of traditionalists in the contemporary theatre: M. Englert, A. Seweryn and M. Hycnar. While reflecting on the idea of the contemporary features in the theatre, the author analyses the condition of the post-dramatic theatre and the implementation of video art. The author explores the topic in a broad context, including discussing the organisational and financial aspects of the contemporary Polish theatre, as well as referencing the concepts of the most prominent researchers and critics, additionally illustrating the paper with substantial visual material.