Polish Society as Seen in the False Mirror : an Analysis of Andrzej Mleczko’s Satirical Cartoons in Weekly ‘Polityka’

Celem niniejszej pracy dyplomowej była odpowiedź na pytanie: Jaki obraz polskiego społeczeństwa wyłania się z rysunków satyrycznych Andrzeja Mleczki, publikowanych w roku 2010 i 2011 na łamach tygodnika „Polityka”?. Rysunek satyryczny to forma wypowiedzi publicystyczno – artystycznej, która jest bardzo ważnym źródłem informacji dla medioznawców i historyków, ponieważ przedstawia rzeczywistość polityczno - społeczną w krzywym zwierciadle, ukazując w dowcipny i ostry sposób największe słabości i patologie występujące w danym społeczeństwie. Rysunek satyryczny i karykatura są zatem bogatym źródłem wiedzy na temat mentalności danego narodu oraz kondycji politycznej kraju.Pojedyncze dzieło satyryczne, które możemy oglądać w cotygodniowym wydaniu „Polityki” nie tworzy pełnego obrazu rzeczywistości, dopiero synteza wszystkich publikacji pozwalana na przedstawienie charakterystyki współczesnej Polski, ukazanej w „krzywym zwierciadle”.Twórczość Andrzeja Mleczki, mimo niezwykle dużej ilości odniesień do aktualnych wydarzeń, niesie ze sobą wyjątkowo ponadczasowy przekaz, dzięki temu, że autor często przedstawia nam obraz niedosłowny, pełen metafor, kreśląc dzięki temu, na bazie bieżących zdarzeń, powtarzające się patologiczne schematy działań swoich rodaków. W celu poznania korzeni, wyodrębnienia najważniejszych cech satyry oraz możliwości poprawnej analizy i interpretacji rysunków satyrycznych w pracy opisane zostało zjawisko satyry i przedstawiono jej zarys historyczny w ujęciu teorii literatury, ponieważ to właśnie na jej bazie zrodził się ten gatunek. Następnie opisano zjawisko karykatury, która niemal nieodłącznie towarzyszy satyrze.Wytłumaczono, czym jest, jakie funkcje spełnia i w jaki sposób tworzony jest rysunek satyryczny, a także opisano rolę rysownika publikującego swojego dzieła w prasie i przedstawiono podstawy prawne, które umożliwiają istnienie rysunku satyrycznego w polskich mediach. W pracy zamieszczono również zarys historyczny rozwoju rysunku satyrycznego w Europie, ze szczególnym uwzględnieniem roli, jaką odgrywał on w czasopismach satyrycznych na przestrzeni lat. W celu wytłumaczenia fenomenu popularności rysunków satyrycznych przedstawiony został zarys teorii komizmu i dowcipu, na bazie której wyjaśnione zostało, dlaczego taka forma komentarza bardzo bawi i intryguje odbiorców. Tygodnik „Polityka” jest periodykiem, w którym swoje rysunki publikuje Andrzej Mleczko, dlatego opisany został profil tego pisma oraz zarys jego historii, tak by czytelnik mógł, na bazie tych informacji, poznać preferencje czytelników tego czasopisma. Przedstawiona została również sylwetka autora analizowanych w tej pracy rysunków - Andrzeja Mleczki. Materiał badawczy stanowiły publikacje zamieszczone w tygodniku „Polityka”, analiza objęła 53 rysunki, które ukazały się w roku 2010 i 48 z roku 2011. Prace i te zostały podzielone na zbiory według tematyki, jaką poruszają. Analiza wzbogacona jest o konkretne przykłady rysunkowe, pełniące rolę reprezentacji różnych dzieł autorstwa Mleczki dotyczących tego samego zagadnienia. W nawiązaniu do problematyki rysunków zamieszczone zostały liczne fragmenty artykułów publikowanych w tygodniku „Polityka”, by ukazać tło sytuacyjne, na bazie którego dany obrazek powstał lub udokumentować wspólną linię światopoglądową autorów publikujących w tym piśmie. Z analizy rysunków Andrzeja Mleczki wyłania się obraz Polski - kraju absurdu. Główne wady Polaków, które przejawiają się zarówno w życiu codziennym, jak i w życiu publicznym: w mediach, polityce oraz kościele, to ciągła frustracja, kompleksy, interesowność, kombinatorstwo i megalomania narodowa. Dzięki uporządkowaniu prac rysownika według tematów, jakie one poruszają, interpretacji przekazu oraz wykorzystaniu informacji o wydarzeniach, do których te rysunki się odnoszą, wyłonił się spójny obraz przedstawiający polską mentalność w szerokim kontekście polityczno – społecznym.

The thesis attempts to answer the following question: What is the picture of Polish society depicted in Andrzej Mleczko’s satirical cartoons published in 2010 and 2011 weekly ‘Polityka’?Satirical cartoon is an artistic-publicistic genre in which the objective is to present a social and political reality as seen in the false mirror, that is showing the major weaknesses and pathologies of a given society with an acute wit, and as such it is an important source of information for media experts and historians. More precisely, both satirical cartoon as well as caricature might be seen as great sources of knowledge of society's mentality and country's current political situation. Although a single satirical drawing in weekly ‘Polityka’ does not represent Polish reality fully, the collection of all publications allows for a thorough characterisation of the society as seen in the false mirror. On the one hand, Andrzej Mleczko’s work frequently refers to current events, on the other hand, however, it has an universal message for its audience who is presented with an ambiguous and figurative picture of recurrent pathological behaviour patterns of Poles.To learn the history and main features of satire as well as be able to analyse and interpret a collection of satirical drawings in the thesis, the theoretical and historical background of satire has been introduced since satire laid the foundations for the creation of satirical cartoon as a genre. Moreover, the related concept of caricature has been presented. Secondly, the definition, functions and the way of creation of satirical cartoon have been explained as well as the role of the cartoonist having his work published in magazines and laws determining the existence of cartoons in Polish media. What is more, the thesis introduces the historical background of satirical cartoon in Europe, especially highlighting its changing role in satirical magazines. Additionally, to account for the popularity of satirical cartoons which both amuse and intrigue their audience, the theory of comedy has been provided.‘Polityka’, a weekly magazine publishing Andrzej Mleczko’s work, has been also outlined with an account of its profile and history to show the preferences of the magazine’s readers. Then, Andrzej Mleczko, the author of the drawings analysed in this work, has been portrayed. Research materials included the analysis of 53 cartoons from 2010 edition and 48 cartoons from 2011 edition of ‘Polityka.’ The cartoons have been categorised according to the subject matter with the visual examples of cartoons illustrating given themes expressed by Andrzej Mleczko. To provide a background information of Mleczko’s satirical cartoons, the fragments of articles published in ‘Polityka’ have been attached illustrating events that stimulated the creation of given cartoons or supporting unanimous worldview of the reporters. In Andrzej Mleczko’s work Poland is depicted as a country in which absurdity is the norm. The cartoonist provides a critical, yet tender perspective of the Polish society due to his talent of expressing serious and controversial issues in a warm, light-hearted and funny way. The main Polish national vices that are present in everyday private as well as public life of media, politics and church are: susceptibility to frustration, various complexes, self-interest, trickery and national megalomania. The categorisation of Mleczko’s cartoons according to themes they express, the interpretation of drawings and analysis of events the cartoons refer to have enabled to draw coherent conclusions on Polish mentality in its socio-political context.