"Diverse universe" : a few thoughts on objects in Herbert's and Vermeer's works

Bibliogr. s. 49-50

Przedmiotem rozważań jest próba odpowiedzi na pytanie, dlaczego to właśnie Vermeer stał się dla Herberta jednym z najbardziej cenionych malarzy i "Mistrzem z Delft". Pierwszą część poświęcono uwagom na temat malarstwa holenderskiego, najważniejszym twórcom, charakterystycznym cechom dzieł holenderskich mistrzów. Przypomniana została pokrótce biografia Jana Vermeera, wymieniono też najważniejsze płótna "Mistrza z Delft". W drugiej części poruszone zostały zagadnienia związane z "miłością konkretu" w twórczości Zbigniewa Herberta. Przejawia się ona w różnoraki sposób - przede wszystkim poprzez zwrócenie uwagi na świat rzeczywisty, realny oraz nieufność wobec kreacyjnej mocy wyobraźni. Ważne jest uczynienie z niepozornych, prostych rzeczy "bohaterów" literackich. Istotna jest też "czułość" okazywana przedmiotom, które zasługują na uznanie przez to, że stanowiąc "towarzystwo" człowieka, współtworzą w pewnym sensie jego życie, wspomnienia i świat (zob. m.in Elegia na odejście pióra atramentu lampy). Podkreślić należy ponadto uczynienie z opisu rzeczywistości przedmiotowej jednego z najistotniejszych zadań poezji. Takie podejście odnaleźć można w dramacie Rekonstrukcja poety, w którym prawdziwa sztuka polega na "poznawaniu świata na nowo", co jest możliwe dzięki pochyleniu się nad "kamykiem, sandałem, sprzączką przy sandale". Zakończenie przynosi próbę odpowiedzi na pytanie, w jakim miejscu Herbert i Vermeer są sobie najbliżsi. Poetę i malarza łączy nie tylko podobne (czułe, precyzyjne) podejście do przedmiotów. W krótkim Herbertowskim apokryfie List zadanie artysty zostaje określone między innymi jako "mówienie światu słów pojednania; mówienie o radości z odnalezionej harmonii, o wiecznym pragnieniu odwzajemnionej miłości" - w takim właśnie sposobie patrzenia na świat są do siebie podobni dwudziestowieczny polski poeta Zbigniew Herbert i żyjący w XVII wieku holenderski malarz Jan Vermeer.

The most important question raised by this article is: why is Vermeer so important for Zbigniew Herbert? The first part of the article is devoted to Duch painters - especially to Johannes Vermeer, his works and the themes of his painting (simple, domestic scenes which show people and the objects surrounding them). The second part focuses on objects as presented in Zbigniew Herbert's poetry. Objects (for example chairs, stools, pens, lamps) from daily human life are so important, because they "anchor" men in the world, contributing to their identity, accompanying them in their everyday life and creating this life. An object plays the role of a memory "carrier," and it enables contact with the past, one's memories, and other people. We can say that Herbert and Vermeer had a similar sensitivity for objects; both the poet and the painter tried to "prolong e the existence" of the object in their works.