Zapożyczenia niemieckojęzyczne w gwarach górnośląskich w świadomości przedstawicieli pokolenia Y.

The German-language borrowings in the Upper Silesian dialects in the consciousness of the representatives of Generation Y.

Celem niniejszej pracy było przedstawienie oraz omówienie zapożyczeń niemieckich w dialekcie śląskim, jak i zbadanie jakie zapożyczenia używane są w życiu codziennym przez mieszkańców Górnego Śląska, którzy są przedstawicielami Generacji Y zwanej również pokoleniem millenialsów. Praca składa się z 5 rozdziałów. Na wstępie został przedstawiony podział generacji oraz krótka charakterystyka każdej z nich tj. Lost Generation, The Greatest Generation, Silent Generation, Baby Boomers, Generation X, Generation Z oraz Generation Alpha. Następnie szerzej omówiono Generację Y, gdzie ukazano charakterystykę danej grupy wiekowej jak i ich stosunek do obecnego języka, pracy oraz życia. Kolejna część pracy przybliża temat niemieckich zapożyczeń. W tej części przedstawiono klasyfikację zapożyczeń według Betza (1974: 136–137), wymieniono kilka wyrażeń i kalek językowych na podstawie wybranych przykładów, chronologię przejmowania niemieckich słów do języka polskiego, obszary tematyczne zapożyczeń oraz stosunek Polaków do germanizmów, takich jak Fryderyk Kazimierz Skobel, Adam Antoni Kryński, Józef Peszke czy Jan Łoś. Następnie omówione zostały dialekty Górnego Śląska uwzględniając przy tym kontekst historyczny i kulturowy oraz podział dialektu śląskiego według Alfreda Zaręby (1961: 10–11). Ponadto opisano cechy dialektu śląskiego uwzględniając przy tym fonetykę oraz fleksję. Ostatni rozdział został poświęcony analizie ankiety, która została przeprowadzona wśród przedstawicieli Generacji Y zamieszkujących obszar dzisiejszego Górnego Śląska. Miała ona na celu zbadanie, jak często i jakich zapożyczeń używa dana grupa społeczna, ponadto ankieta zawierała pytania dotyczące wpływu niemieckich zapożyczeń na dialekty górnośląskie oraz poglądy ankietowanych na ten temat. Badanie to wykazało, że przedstawiciele Generacji Y często używają dialektu śląskiego jak i zapożyczeń w nim obecnych. Istnieją zapożyczenia o szczególnej popularności oraz takie, które są na skraju wyginięcia. Większość ankietowanych stwierdziło również, że w najbliższej przyszłości dialekt ten może zaniknąć.

The aim of this work is to present and describe German borrowings in the Silesian dialect and to analyse which borrowings are used in everyday life by the inhabitants of Upper Silesia. It deals with the representatives of Generation Y, also known as Millenials. The work consists of 5 chapters. Firstly, the generations are categorized, and each generation is briefly described, i.e. the Lost Generation, The Greatest Generation, Silent Generation, Baby Boomers, Generation X, Generation Z, Generation Alpha. The next part presents a detailed description of Generation Y, outlining the characteristics of this age group and their attitudes toward current language, work, and life. The next part of the thesis deals with the topic of German borrowings. In this The focus was on the classification of borrowings according to Betz (1974: 136–137) and on some loan expressions and loan translations using selected examples. In addition, the chronology of the acquisition of German words into the Polish language, the thematic areas of borrowings and the attitude of Poles towards Germanisms, such as Fryderyk Kazimierz Skobel, Adam Antoni Kryński, Józef Peszke or Jan Łoś. The Upper Silesian dialects are then discussed, considering the historical and cultural context, and the categorisation of the Silesian dialect according to Zaręba (1961: 10–11). Additionally, the characteristics of the Silesian dialect are described, including phonetics and inflection. The last chapter is devoted to analysing the survey conducted among representatives of Generation Y living in present-day Upper Silesia. The aim of the survey was to find out how often and which Germanisms are used by this social group, how German borrowings affect the Upper Silesian dialects, and what respondents think about them. The survey revealed that representatives of Generation Y frequently use the Silesian dialect and borrowings from it. Some borrowings are particularly popular and those that are threatened with extinction. The majority of respondents also stated that the dialect could disappear in the near future.

Das Ziel der vorliegenden Arbeit ist es, deutschsprachige Entlehnungen im schlesischen Dialekt darzustellen und zu beschreiben sowie zu untersuchen, welche Entlehnungen im Alltag von den Bewohnern Oberschlesiens verwendet werden. Es handelt sich von den Vertretern der Generation Y, die auch Millenials genannt werden. Die Arbeit besteht aus fünf Kapiteln. Zunächst wird eine Gliederung der Generationen vorgenommen und jede Generation kurz beschrieben, d. h. die Lost Generation, The Greatest Generation, Silent Generation, Baby Boomers, Generation X, Generation Z und Generation Alpha. Der nächste Teil präsentiert eine gründliche Beschreibung der Generation Y, in der die Merkmale dieser Altersgruppe sowie ihre Einstellung zur aktuellen Sprache, zur Arbeit und zum Leben dargestellt werden. Im Nachfolgenden befasst sich die Arbeit mit dem Thema der deutschen Entlehnungen. Dieser Teil der Arbeit stellt die Klassifizierung der Entlehnungen nach Betz (1974: 136–137) dar, listet anhand ausgewählter Beispiele einige Lehnwendungen und Lehnübersetzungen. Außerdem gibt es die Chronologie des Erwerbs deutscher Wörter in die polnische Sprache, die thematischen Bereiche der Entlehnungen und die Einstellung der Polen zu Germanismen (Fryderyk Kazimierz Skobel, Adam Antoni Kryński, Józef Peszke oder Jan Łoś). Anschließend werden die oberschlesischen Dialekte unter Berücksichtigung des historischen und kulturellen Kontextes und der Einteilung des schlesischen Dialekts nach Zaręba (1961: 10–11) behandelt. Darüber hinaus werden die Merkmale des schlesischen Dialekts beschrieben, darunter Phonetik und Flexion. Das letzte Kapitel ist der Analyse der Umfrage gewidmet, die unter den im heutigen Oberschlesien wohnhaften Vertretern der Generation Y, durchgeführt wurde. Das Ziel der Umfrage war es, herauszufinden, wie oft und welche Germanismen von dieser sozialen Gruppe verwendet werden, wie sich deutsche Entlehnungen auf die oberschlesischen Dialekte auswirken und was sie darüber denken. Die Umfrage ergab, dass die Vertreter der Generation Y häufig den schlesischen Dialekt sowie Entlehnungen darin verwenden. Es gibt solche Entlehnungen, die besonders beliebt sind, und solche, die vom Aussterben bedroht sind. Die Mehrheit der Befragten gab auch zu, dass der Dialekt in naher Zukunft verschwinden kann.