Ethnic Conflicts in Poland and Bohemia in the 13th and 14th Centuries

W XIII wieku nastąpił w Europie Środkowej napływ ludności niemieckojęzycznej, związany z ówczesnymi przemianami cywilizacyjnymi. Jednym z jego skutków były zmiany stosunków etnicznych. Niekiedy prowadziły one do sporów i rywalizacji między przybyszami i autochtonami o różne dobra, w tym i o kapitał symboliczny, a także do rozwoju retoryki ksenofobicznej, często ściśle związanej z rodzącą się wówczas ideologią narodową. W celu lepszego zrozumienia niniejszego zjawiska przeprowadzono analizę zarówno trzynasto- i czternastowiecznych procesów społecznych, jak i przemian dyskursu dotyczącego etniczności w ówczesnych źródłach narracyjnych, mającą na celu wykazanie wpływu różnych czynników na genezę i przebieg konfliktów etnicznych. W rezultacie udało się ustalić ścisły związek między omawianym zjawiskiem w Polsce i w Czechach, a także czytelny przepływ idei, haseł i postulatów antyniemieckich między wyrazicielami ideologii narodowej w obu krajach. W tym środowisku związanym z częścią ówczesnej elity intelektualnej, obserwujemy najbardziej konsekwentną postawę i działania motywowane poczuciem zagrożenia własnej tożsamości. Natomiast podejście przedstawicieli średniowiecznych elit politycznych do etniczności, było najczęściej uwarunkowane sytuacyjnie i ściśle skorelowane z interesem ich przywódców, co jednocześnie nie zawsze musi oznaczać brak autentycznych przekonań w tej kwestii. Odnotowujemy również przypadki instrumentalnego traktowania etnosu, jako „zasobu” w sporach politycznych, szczególnie ze strony monarchów. Ponadto analiza wykazała wyraźny wpływ ówczesnych haseł ksenofobicznych na działania polityczne, czynniki wpływające na słabnięcie antagonizmów w ciągu XIV wieku oraz przydatność stosowania typologii konfliktów etnicznych wykorzystywanych w socjologii do opisu rzeczywistości społecznej średniowiecza.

In the 13th century, there was an influx of German-speaking population in Central Europe, associated with the contemporary civilisational changes. One of its effects was the change in the ratio of ethnic groups. Sometimes, they led to disputes and rivalries between newcomers and locals over various resources, including symbolic capital, as well as the development of xenophobic rhetoric, often closely linked to the emerging national ideology of the time. In order to better understand this phenomenon, an analysis was conducted of both the social processes of the 13th and 14th centuries and the transformations in the discourse regarding ethnicity in contemporary narrative sources, aimed at demonstrating the influence of various factors on the genesis and course of ethnic conflicts. As a result, it was possible to establish a close connection between the discussed phenomenon in Poland and Bohemia, as well as a clear flow of ideas and anti-German slogans, among the proponents of national ideology in both countries. In this environment associated with a segment of the intellectual elite of the time, we observe the most consistent attitudes and actions motivated by a sense of threat to their own identity. Conversely, the approach of representatives of the medieval political elite to ethnicity was often situationally conditioned and closely correlated with the interests of their leaders, which does not necessarily imply a lack of genuine beliefs on this matter. We also note instances of the instrumental treatment of ethnicity as a "resource" in political disputes, particularly on the part of monarchs. Furthermore, the analysis revealed a clear influence of contemporary xenophobic slogans on political actions, factors contributing to the weakening of antagonisms during the 14th century, and the usefulness of applying typologies of ethnic conflicts used in sociology to describe the social reality of the Middle Ages.