‘My right hand is just a working tool’. The works of Tadeusz Różewicz in the perspective of genetic criticism

Praca jest próbą przedstawienia twórczości Tadeusza Różewicza z perspektywy krytyki genetycznej. Na podstawie rękopisów i maszynopisów z autorskimi poprawkami, których oryginały znajdują się w Dziale Rękopisów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, omówione zostały formy uobecniania się tematyki Holocaustu oraz postawa przyjmowana przez Różewicza wobec poezji i siebie samego jako poety. Praca podzielona jest na sześć części. Pierwsza z nich – Wstęp – prezentuje w sposób ogólny dorobek Tadeusza Różewicza oraz stan badanych rękopisów. Druga stanowi wprowadzenie do krytyki genetycznej i jej powiązań z twórczością poety – krótko streszcza powstanie metody badawczej oraz wskazuje na książki autora Niepokoju, które zawierają rękopisy wybrane przez samego Różewicza. Trzecia przybliża rękopisy wierszy Rzeź chłopców, Termopile polskie i Żywi umierali oraz skupia się na poruszanej w nich tematyce Holocaustu. Część czwarta to próba przyjrzenia się warsztatowi poety oraz temu, jak zmieniał się on przez lata, poprzez porównanie rękopisów wierszy wcześniejszych i późniejszych. Piąta obejmuje rozważania na temat postawy przyjmowanej przez Różewicza wobec poezji na podstawie analizy rękopisów wiersza na obrzeżach poezji. Podsumowanie – część szósta – zestawia wnioski wynikające z przyjrzenia się wybranym przykładom twórczości Różewicza. Praca pokazuje korzyści i możliwości wynikające z zastosowania podejścia badawczego polegającego na analizowaniu rękopisów poety.

This thesis is an attempt to present Tadeusz Różewicz's work from the perspective of genetic criticism. Based on manuscripts and typescripts with authors’ corrections, the originals of which are placed in the Manuscript Department of the National Institute of Ossolińscy in Wrocław, the forms of presenting the Holocaust subject as well as the attitude adopted by Różewicz towards poetry and himself as a poet were discussed. This paper is divided into six parts. The first of them - Introduction - presents in a general way the achievements of Tadeusz Różewicz and the condition of the manuscripts under study. The second part is an introduction to genetic criticism and connections with the poet's study - it briefly summarizes the creation of the research method and focuses on the books by the author of Niepokój, which contain manuscripts selected by Różewicz himself. The third part presents the manuscripts of the poems Rzeź chłopców, Termopile polskie and Żywi umierali, and focuses on the Holocaust subject. The fourth part is an attempt to look at the poet's technique and how it has changed over the years, by comparing the manuscripts of earlier and later poems. The fifth one includes considerations on the attitude adopted by Różewicz towards poetry based on an analysis of the poem's manuscript na obrzeżach poezji. Summary - part six - summarizes the conclusions resulting from looking at selected examples of Różewicz's study. This thesis underlines benefits and possibilities of using the research approach of analyzing the poet's manuscripts.