The phenomenon of social exclusion in the late Middle Ages in the area of today's Poland in terms of historical archaeology.

Przedmiotem rozważań w niniejszej pracy jest zjawisko wykluczenia społecznego w późnym średniowieczu na terenie dzisiejszej Polski w ujęciu archeologii historycznej. Analizą problemową objęto wyróżnione kategorie osób wykluczonych nie tylko po śmierci, ale także za życia. Z uwagi na złożoność omawianych procesów społecznych, podstawę przeprowadzonego rozpoznania stanowiły czynniki zależne oraz niezależne od woli człowieka. Do jednostek wyłączonych z danej społeczności po śmierci zaliczono: przestępców, samobójców (wykluczeni dobrowolnie) oraz trędowatych, dzieci nieochrzczone, położnice (wykluczeni mimowolnie). Natomiast do kategorii wykluczonych za życia uwzględniono: przestępców (wykluczeni dobrowolnie) oraz trędowatych (wykluczeni mimowolnie). Celem niniejszej pracy była próba rozpoznania podjętej problematyki: przyczyn, zakresów oraz przejawów zachodzących zjawisk zarówno pod względem przestrzennym, jak i socjokulturowym. Zważywszy na niezadawalający stan badań rozważania dotyczyły przede wszystkim obszaru Dolnego Śląska, w mniejszym zaś stopniu pozostałej części naszego kraju. Z powyższych względów, ważne uzupełnienie przeprowadzonego rozpoznania stanowiły źródła historyczne oraz etnograficzne. Zasadniczym postulatem badawczym jest przeprowadzenie dalszych oraz poszerzonych analiz problemowych. Niniejsza praca stanowi tym samym przyczynek do pogłębienia bazy źródłowej na temat poruszonej problematyki.

The subject of the considerations of this paper is the phenomenon of social exclusion in the late Middle Ages in the area of today's Poland in terms of historical archaeology. Problem analysis covered distinguished categories of people excluded not only after death, but also during life. Due to the complexity of the social processes discussed, the basis for the considerations was human-dependent and independent factors. The units excluded from a given community after death were: criminals, suicides (voluntarily excluded) and lepers, unbaptized children, women who died in childbirth [pueperae] (involuntarily excluded). On the other hand, the category of those who were excluded in life was included: criminals (voluntarily excluded) and lepers (involuntarily excluded). The aim of this study was to try to consider the issues that were examined: causes, scope, and manifestations of the phenomena that occur, both in terms of spatial and sociocultural aspects. Taking into account the unsatisfactory state of the research, the considerations mainly concerned the area of Lower Silesia and to a lesser extent the rest of our country. For the above reasons, historical and ethnographic sources were an important supplement to the research. The main research postulate is to conduct further and extended problem analyzes. Therefore, this work is a contribution to the deepening of the source base on the issues discussed.