Transformation in Audiovisual Translation: the Case of American and Polish Dubbed Versions of Roberto Benigni's Pinocchio.

Pinocchio, although originated in Italy, is a worldwide myth. Therefore, making a cinematic adaptation of Collodi’s novel and realizing his greatest dream as a director, Roberto Benigni hoped for a success also outside Italy. Unfortunately, that was not the case in the United States where the production was met with cold reception. In Poland, however, the film went virtually unnoticed. To obtain a deeper insight into the matter, the author of this thesis confronted her observations with the opinions of numerous film critics. In addition, thanks to the courtesy of Chiara Ingrao, Brendan Donnison and Bartosz Wierzbięta, the researcher obtained valuable information concerning the stages of making American and Polish dubbed versions of Pinocchio.Last but not least, an analysis of the two dubbings was made in the last chapter in order to observe the transformations that could have contributed to different receptions of the same film in the three countries of interest. As can be inferred from the presented material, the film, although potentially attractive, met with incomprehension and was deprived of its Tuscan character. Summing up, the reception of Pinocchio’s foreign translations would indicate that if something has already been universalized, the return to its original color is difficult or even impossible.

Pinokio, choć narodził się we Włoszech, jest mitem żyjącym w wyobraźni dzieci niemal na całym świecie. Niebezpodstawnie, realizując swoje największe reżyserskie marzenie, Roberto Benigni miał nadzieję na sukces ekranizacji powieści Collodiego również poza granicami rodzinnej Italii. Tak się jednak nie stało. W Stanach Zjednoczonych produkcja spotkała się z bardzo chłodnym przyjęciem - krytyka nominowała ją aż do sześciu Złotych Malin. W Polsce natomiast film przeszedł właściwie się bez większego echa. Autorka niniejszej pracy zadała sobie zatem pytanie „dlaczego”? Co sprawiło, że ekranizacja jednej z najbardziej znanych powieści dla dzieci, tak ciepło odebrana w kraju rodzinnym, nie spotkała się z podobnym entuzjazmem zagranicą? Czy zawinił dubbing, czy w grę wchodziły również inne aspekty? Sukces przekładu audiowizualnego niewątpliwie wynika z kompetencji językowej tłumacza oraz jego kreatywności, ale także ze specyfiki samego tłumaczonego materiału. Nie należy przy tym zapominać, że film jest również produktem komercyjnym, a rynek kinematograficzny w każdym kraju rządzi się własnymi prawami. Chcąc uzyskać głęboki ogląd na omawianą tematykę i aby wyciągnięte wnioski były jak najbardziej trafne, autorka rozprawy konfrontowała swoje spostrzeżenia z opiniami licznych krytyków filmowych. Poszukiwania odpowiedzi na zadane sobie pytanie badaczka rozpoczęła od prześledzenia procesu powstawania samego filmu. Następnie starała się odtworzyć drogę, jaką przeszedł Pinocchio od momentu powstania, poprzez przekład amerykański i polski, aż po jego recepcję. Zasoby internetowe okazały się tu bardzo pożytecznym źródłem informacji. Ponadto, dzięki uprzejmości tłumaczy Chiary Ingrao, Brendana Donnisona i Bartosza Wierzbięty, badaczka zasięgnęła cennych wiadomości dotyczących etapów powstawania dubbingu Pinocchia w Stanach Zjednoczonych i w Polsce. Jednym z ważniejszych zadań postawionych w pracy była analiza dubbingu amerykańskiego oraz polskiego w celu zaobserwowania transformacji mogących przyczynić się do różnego odbioru filmu przez publiczność w trzech krajach będących przedmiotem zainteresowania. Po przeanalizowaniu samodzielnie transkrybowanych list dialogowych i wyselekcjonowaniu reprezentatywnych próbek, w ostatnim rozdziale autorka niniejszej pracy na wybranych przykładach starała się pokazać, w jaki sposób dubbing Pinocchia na języki docelowe, obok innych czynników, wpłynął na odbiór filmu w Stanach Zjednoczonych oraz w Polsce. Jak można wnioskować z przedstawionego materiału, zastosowane zabiegi, choć w założeniu mające dostosować film do potrzeb odbiorcy niewłoskojęzycznego i z reguły sprawdzające się w przypadku innych produkcji, nie przyczyniły się do sukcesu ekranizacji Benigniego poza granicami Włoch. Film, choć potencjalnie atrakcyjny, spotkał się z niezrozumieniem i został odarty ze swojej toskańskości. Recepcja przekładów Pinocchia zagranicą mogłaby świadczyć o tym, że jeśli coś już zostało zuniwersalizowane, wrosło w kulturę docelową, to powrót do kolorytu oryginału, choćby i bliskiego (moda na Toskanię) jest utrudniony lub wręcz niemożliwy.