Functions and Spatial Structure of Mountain Village - Zembrzyce Case

Przedmiotem pracy były Zembrzyce – duża wieś (2239 mieszkańców w 2011 r.), w woj. Małopolskim, wśród wzniesień Beskidu Makowskiego (do 521 m n.p.m. ). Warunki naturalne dla rolnictwa są tu trudne – sprzyjają zaś turystyce, a zagrożeniem są wylewy Skawy i osuwiska na górskich stokach.Wieś założyli w XIV w. pasterze wołoscy. Prócz rolnictwa, mieszkańcy trudnili się pracą w lesie, wiele wyjeżdżało do pracy do miast, a także za granicę. Od połowy XIX w. rozwija się tu garbarstwo – dzięki temu rzemiosłu wieś wzbogaciła się, na co wpłynęła też budowa linii kolejowej Kraków – Zakopane i nowych dróg.Liczba ludności Zembrzyc powoli wzrasta, dzięki przyrostowi naturalnemu i napływowi nowych mieszkańców. Struktura wieku jest dość korzystna, wzrasta poziom wykształcenia. Miejscowość składa się ze zwarcie zabudowanego centrum, w formie małego miasteczka – i kilkunastu przysiółków, rozproszonych na stokach gór. Warunki mieszkaniowe są dobre – domy w większości murowane, sieć wodociągowa i gazowa. Do zabytków należą: dwór, kościół i około 20 starych, drewnianych domów.Głównymi funkcjami Zembrzyc są administracja (wieś jest centrum gminy, złożonej z 5 wsi, o zaludnieniu 5,2 tys., osób), oświata, handel i rzemiosło. Turystyka jest słabiej rozwinięta – wieś leży w atrakcyjnym rejonie Polski, lecz brak jej nowoczesnej bazy turystycznej, zwłaszcza noclegowej.Plany rozwoju Zembrzyc zakładają właśnie rozwój turystyki, nie tylko ze względu na krajobraz i walory naturalne, lecz dogodne położenie w pobliżu Tatr i Babiej Góry oraz połączeń komunikacyjnych z Krakowa i miastami Górnego Śląska. Czynnikiem jej rozwoju będzie też zbiornik wodny na Skawie, w Świnnej Porębie, 10 km na północ. Pozostałe funkcje powinny nadal się rozwijać. Zembrzyce mogą być nowoczesną górską wsią, atrakcyjnym miejscem zamieszkania.

The author has dealt with Zembrzyce, the great village (2239 inh.,2011) in the Małopolskie (Cracow) voivodeship, among hills of the Makowski Beskid Mts., reaching 521 m a.s.l. Natural conditions are more favourable for tourism than agriculture. Hazards are the Skawa river inundations and landslides on steep slopes.The village was founded in 14th cent. By Valachian shepherds. Highlanders worked also in forest and many leave the country, searching for job, in America even. A new chance in the 19th cent. Was tanner´ s trade. The Village developed also due to Cracow – Zakopane railway line and modern roads.A population number at Zembrzyce is growing slowly, because an immigration and natural increase. An age structure is positive. The village is composed of urban – like central part and some 15 hamlets, dispersed in the mountains. A housing standard is good, people have brick houses, supplied with water and gas. Remnants of the past are: an old mansion, a church and some 20 wooden houses.Main functions of Zembrzyce are – management ( the village is the centre of rural commune, consisted of 5 localities, 5,2 thous, inh. In total), education, craft and trade. The tourist function is underdeveloped, because of the lack of modern lodging facilities.Plans of further development concern mostly the tourism function growth, not only due to the natural conditions and the attractive landscape, but also owing the accessibility of Zembrzyce from Cracow and Silesian cities, and its site close to Tatra Mts. And the Babia Góra National Park. A hoped factor of development should be the Świnna Poręba Water Reservoir, actually under construction in the Raba River valley, 10 km northward. Other functions are planned to be developed. Zembrzyce can be the modern mountain village, an attractive place to live.