"Solaris", Grabiński and Schopenhauer : a journey to the sources of Lem’s imagination

"Solaris" należy do kanonu gatunku fantastyki naukowej, a ściśle do jej wersji wykorzystującej motyw kontaktu z obcym. Choć ma już przeszło 60 lat, nie przestaje fascynować kolejnych pokoleń czytelników. Czy wynika to z faktu, że otacza ją nimb nowoczesności i postępu technologicznego? Problem podboju kosmosu i zgłębiania jego tajemnic wciąż należy do kategorii fantastyki naukowej, postrzeganej jako namysł nad scenariuszami przyszłości. Sprawa jest jednak bardziej złożona, bo powieść jest jednocześnie zanurzona w futurologii i "retro". W tekście pojawiają się zaskakujące inspiracje, które karmiły wyobraźnię Lema - opowiadanie Stefana Grabińskiego "Kochanka Szamoty" oraz niektóre filozoficzne idee Arthura Schopenhauera. Wpływy te wydają się zaskakujące, ponieważ nie pasują do popularnego wizerunku Lema jako zwolennika naturalizmu filozoficznego i antyromantycznego "mózgowca". Autor sugeruje, że "Solaris" odniosło sukces, ponieważ jest jednocześnie futurystyczne i dobrze zakorzenione w tradycji.

"Solaris" belongs to the canon of the science fiction genre, and strictly speaking to its subgenre that uses the motif of encounter/contact with an alien. Although it is already 60 years old, it does not cease to fascinate successive generations of readers. Could it be due to the fact that it is surrounded by the nimbus of modernity and technological advancements? The problem of conquering the cosmos and penetrating its mysteries still belongs to the category of science fiction, seen as a reflection on the possible scenarios of the future. The issue, however, is more complex, because the novel is at the same time immersed in futurology, and ‘retro’. The text highlights some surprising inspirations that fuelled Lem’s imagination - a short story by Stefan Grabiński "Szamota’s Mistress" and some philosophical ideas by Arthur Schopenhauer. Such influences seem surprising because they do not fit the popular image of Lem as an advocate of philosophical naturalism and a ‘cerebral’, anti-Romantic artist. The author suggests, that "Solaris" is so successful because it is both futuristic and well-rooted in tradition.