Yugoslavia as a Spatial Allegory for Lost Childhood in Goran Vojnović's 'Yugoslavia, My Fatherland' and Saša Stanišić's 'How the Soldier Repairs the Gramophone'

Niniejsza praca magisterska poświęcona jest tożsamościotwórczej roli przestrzeni w powieściach "Moja Jugosławia" Gorana Vojnovicia i "Jak żołnierz gramofon reperował" Sašy Stanišicia. Celem badań było sprawdzenie hipotezy, zgodnie z którą przestrzeń Jugosławii została w powieściach przedstawiona jako wyobrażona ojczyzna reprezentująca przeżywany przez bohaterów kryzys tożsamości.Praca składa się z trzech części. Pierwsza poświęcona jest kontekstowi biograficznemu powieści oraz konstrukcji narratorów-bohaterów – takie zestawienie służy określeniu zasięgu i roli wątków autobiograficznych w obydwu powieściach. Rozdział drugi dotyczy kategorii tożsamości w psychologii oraz socjologii, a także związków tożsamości z przestrzenią widzianych z perspektywy geografii humanistycznej. Wykorzystane koncepcje to modele tożsamości Erika Eriksona (znacząca rola dzieciństwa), model interakcjonistyczny Anselma Straussa, model tożsamości narodowej oparty o poglądy Ernesta Gellnera oraz koncepcja miejsca i przestrzeni Yi-Fu Tuana. W trzeciej części pracy zaprezentowana została analiza przestrzeni literackiej podzielonej na pięć kategorii (dom, szkoła, miejsce zbrodni, cmentarz, Jugosławia). Jako dodatkowe narzędzia wykorzystano definicje bezdomności, traumy i nostalgii zaczerpnięte z dziedzin nauk humanistycznych (literaturoznawstwa, filozofii i badań nad pamięcią). Ze względu na strategie narracyjne i zastosowane przez autorów środki poetyckie zaproponowane zostały dwie metafory-klucze interpretacyjne: labirynt dla powieści „Moja Jugosławia” oraz špajz dla powieści „Jak żołnierz gramofon reperował”. Na podstawie analizy przestrzeni można stwierdzić, że Jugosławia jako kraj utraconego dzieciństwa w obu utworach przyjmuje tę samą formę przestrzeni wyobrażonej, a uświadomienie sobie jej imaginarnego charakteru uniemożliwia pełne zintegrowanie przeszłości i teraźniejszości.

This thesis examines the role of space in identity formation in two novels – "Yugoslavia, my Fatherland" by Goran Vojnović and "How the Soldier Repairs the Gramophone" by Saša Stanišić. The research, conducted through a comparative analysis of the novels, aims to test the hypothesis that the space of Yugoslavia was presented in the novels as an imagined homeland representing the identity crisis experienced by the characters.The work consists of three parts. The first shows the novels' biographical context and the narrators' construction. By this juxtaposition, the range and role of autobiographical themes in both novels can be determined. The second chapter deals with the concept of identity in psychology and sociology, as well as the relationship between identity and space, as seen from the perspective of humanistic geography. The concepts used are Erik Erikson's models of identity (the significant role of childhood), Anselm Strauss' interactionist model, a model of national identity based on the views of Ernest Gellner, and Yi-Fu Tuan's concept of place and space.The third part of the paper presents an analysis of literary space divided into five categories (home, school, crime scene, cemetery, Yugoslavia). Definitions of homelessness, trauma and nostalgia taken from the humanities (literary studies, philosophy and memory studies) were used as additional tools. Based on the narrative strategies and artistic techniques used by the authors, two metaphorical interpretative figures were proposed: the labyrinth for the novel "Yugoslavia, my Fatherland" and the špajz for the novel "How the Soldier Repaired the Gramophone". Based on the analysis, it can be concluded that Yugoslavia, as a land of lost childhood, has the same form of imaginary space, and the realization of its imaginary character makes it impossible to integrate past and present.