Stare i nowe tłumaczenia bajek Braci Grimm na język polski. Próba analizy translatologicznej na wybranych przykładach

The old and new polish translations of the Grimms’ Fairy Tales. The attempt of translations‘ analysis on the chosen examples

Niniejsza praca magisterska ma na celu przede wszystkim ukazanie najważniejszych różnic, które powstały na przestrzeni lat w poszczególnych polskich tłumaczeniach oraz opracowaniu wybranych bajek braci Grimm przy jednoczesnym porównaniu z wersjami oryginalnymi zgromadzonymi w tomie „Kinder- und Hausmärchen” z roku 1949. Analiza ta została przeprowadzona w oparciu o koncepcję kreatywności w tłumaczeniu wg Paula Kussmaula i teorię ekwiwalencji wg Wernera Kollera, a także przy uwzględnieniu problematyki dostosowania tłumaczeń do możliwości recepcyjnych odbiorcy. Jako podstawa do analizy posłużyły tłumaczenia „Czerwonego kapturka” i „Miejskich muzykantów z Bremy” autorstwa Zofii A. Kowerskiej z roku 1896, Marcelego Tarnowskiego z roku 1945 i Elizy Pieciul-Karmińskiej z roku 2010 oraz „Dary karzełków” i „Szklana góra” autorstwa Cecylii Niewiadomskiej z roku 1895. Dwie ostatnie wyżej wymienione pozycje to opracowanie bajek pt. „O trzech krasnoludkach w lesie” i „Kruk”. W części teoretycznej poniższej pracy przedstawiono nie tylko założenia teoretyczne koncepcji na bazie których dokonano analizy, ale także krótką historię powstania baśni braci Grimm i ich polskich tłumaczeń. Przybliżone zostały również sylwetki najważniejszych polskich tłumaczy tychże bajek. Głównym założeniem autorki niniejszej pracy magisterskiej nie była ocena poszczególnych tłumaczeń, lecz ukazanie różnic i rozbieżności między oryginałem a tłumaczeniami.

The main aim of this thesis is to present the essential varieties in chosen polish translation’s and adaptation of Grimms’ tales which emerge over the years. It will also contain comparison of those translations with the original version of tales concluded in “Children’s and Household tales” from 1949. Such an analysis was pursued on the basis of Paul Kussmaul’s creativity conception and Werner Koller’s equivalence theory. Likewise, it considers the issue of adjustment such translations to the capabilities of recipients. The basic stories which are used to create such a work was translations of „The Little Red Riding Hood“ and „Town Musicians of Bremen“ by Zofia A. Kowerska in 1896, Marceli Tarnowski in 1945 and Eliza Pieciul-Karmińska in 2010 as well as Dwarf’s gifts” and “Crystal Mountain” by Cecylia Niewiadomska in 1895. Two last above-mentioned items are adaptation of the tales titled “The Three Little Man in the Wood” and “The Raven”. In the theoretical section it is presented not only analysis made upon the theoretical assumption of the conception but also a short story “Grimm’s Fairy Tales” formation and their polish translations. It also describes the most important polish translators of the chosen tales. This thesis author’s main goal was to show the differences and discrepancies between the original version and its translations not evaluation of particular translations.

Die vorliegende Magisterarbeit hat vor allem zum Ziel, die bedeutenden Unterschiede darzustellen, die im Laufe der Zeit in den einzelnen polnischen Übersetzungen und der Bearbeitung der ausgewählten Märchen von Brüdern Grimm erschienen. Die ZS-Texte wurden gleichzeitig mit ihren AS-Entsprechungen verglichen, die in der vollständigen Ausgabe der „Kinder- und Hausmärchen“ von Brüdern Grimm vom Jahr 1949 gesammelt wurden. Diese konfrontative Analyse wurde aufgrund der Äquivalenztheorie nach Werner Koller und der Kreativitätskonzeption nach Paul Kußmaul sowie unter Berücksichtigung der Problematik der Anpassung von Übersetzungen an die Rezeptionsmöglichkeiten des ZS-Lesers durchgeführt. Als Korpus für die translatologischen Untersuchungen dienen vier Märchen, d.h. „Rotkäppchen“ und „Die Bremer Stadtmusikanten“ in den Übersetzungen von Zofia A. Kowerska (aus dem Jahr 1896), Marceli Tarnowski (aus dem Jahr 1945) und Eliza Pieciul-Karmińska (aus dem Jahr 2010) sowie „Die Geschenke der Zwerge“ und „Der gläserne Berg“ von Cecylia Niewiadomska (aus dem Jahr 1895). Die zwei letzten von oben genannten Publikationen sind die Bearbeitung der Märchen unter dem Titel „Die drei Männlein im Walde“ und „Die Rabe“. Im theoretischen Teil der unten angeführten Arbeit wurden nicht nur die theoretischen Grundlagen der Konzeptionen, die zur translatologischen Analyse dienten, sondern auch die kurze Geschichte der Entstehung der Märchen von Brüdern Grimm und ihrer Übersetzungen ins Polnische dargestellt. Es wurden auch die bekanntesten polnischen Übersetzer der Grimmschen Märchen porträtiert. Die Absicht der Autorin dieser Arbeit war nicht die Bewertung der einzelnen Übersetzungen, sondern die Veranschaulichung der Unterschiede und Abweichungen zwischen dem Original und den Übersetzungen.