Konstrukcje bezokolicznikowe w języku niemieckim i polskim

Infinitive clauses in German and in Polish

Konstrukcje bezokolicznikowe występują zarówno w języku niemieckim, jak i w polskim. Celem pracy jest porównanie bezokoliczników w obu językach i zbadanie, w jakich konstrukcjach są one najczęściej używane. Niemiecki bezokolicznik może stać w innym miejscu w zdaniu niż polski. Konstrukcje bezokolicznikowe funkcjonują jako podmiot i dopełnienie. Bezokolicznik pojawia się w dopełnieniach w bierniku, dopełniaczu, celowniku oraz przyimkowych. Następną możliwością jest połączenie z innym czasownikiem. Konstrukcje bezokolicznikowe występują w zdaniach podrzędnych celowych, sposobu (w języku polskim w zdaniach ze spójnikiem ‘zamiast’), skutkowych oraz warunkowych. Dla języka niemieckiego charakterystyczne są tu konstrukcje z ‘um…zu‘, ‘ohne…zu‘, ‘anstatt…zu‘, dla języka polskiego spójniki, takie jak ‘żeby‘, ‘aby‘, ‘byle‘. Inną funkcją bezokolicznika jest przydawka przy rzeczowniku. Możliwy jest też bezokolicznik jako orzeczenie. Przy konstrukcjach bezokolicznikowych znajdują się często równoważniki treści.

The infinitive clauses occur both in German and in Polish. The aim of this thesis is to compare the infinitives in these languages and to analyze, which constructions with them are most common. The infinitive clauses appear as a subject and an object (as accusative-, genitive-, dative- or prepositional object). The next possibility is the connection with other verbs. The infinitive constructions can be found in final, modal (in Polish in clauses with a conjunction ‘zamiast’), consecutive and conditional clauses with ‘um…zu‘, ‘ohne…zu‘, ‘anstatt…zu‘ in German language and conjunctions like 'żeby‘, ‘aby‘, ‘byle‘ in Polish language. Other functions of the infinitive are an attribute of a noun and a predicate. Placeholders occur often with infinitive clauses.

Die Infinitivkonstruktionen treten sowohl in der deutschen als auch in der polnischen Sprache auf. Das Ziel der Arbeit ist, die Infinitive in beiden Sprachen zu vergleichen und zu untersuchen, in welchen Konstruktionen sie am häufigsten verwendet werden. Die Stellung des deutschen Infinitivs in einem Satz kann anders als die Stellung des polnischen Infinitivs sein. Die Infinitivkonstruktionen kommen als Subjekt und Objekt vor. Als Objekt kann der Infinitiv in einer Akkusativ-, Genitiv-, Dativ-, oder Präpositivergänzung fungieren. Die nächste Möglichkeit ist die Verbativergänzung. Der Infinitiv verbindet sich mit verschiedenen Verben. Die Infinitivkonstruktionen sind auch als Angabe zu treffen: als finale und komitative Infinitivkonstruktionen und bei konsekutiven und konditionalen Sätzen. Charakteristisch für die deutsche Sprache sind die Verbindungen mit ‘um…zu‘, ‘ohne…zu‘, ‘anstatt…zu‘, für die polnische - die Verbindungen mit unterschiedlichen Subjunktionen wie ‘żeby‘, ‘aby‘, ‘zamiast‘. Realisierbar sind auch die Infinitivkonstruktionen als Attribute zum Nomen. Eine andere Funktion des Infinitivs ist Prädikat; im Deutschen ist auch der Infinitiv als Lokalergänzung oder Objektsprädikat möglich. Bei den Infinitivkonstruktionen treten auch oft Korrelate auf.