Legitime in Roman law as an expression of protection of the nearest members of the family in testamentary inheritance

Tematem pracy jest przedstawienie ochrony osób najbliższych spadkodawcy w dziedziczeniu testamentowym w prawie rzymskim. Praca opiera się na analizie źródeł i ukazuje historyczny rozwój tejże ochrony i instytucji prawa rzymskiego, które temu służyły. Pierwszy rozdział dotyczy zagadnień ogólnych. Ukazuje relację dziedziczenia testamentowego i beztestamentowego oraz specyfikę tejże relacji na tle innych praw antycznych. Charakteryzuje dziedziczenie przeciwtestamentowe formalne jako jeden z wyjątków obowiązywania zasady nemo pro parte testatus pro parte intestatus decedere potest. Drugi rozdział opisuje początki dziedziczenia przeciwtestamentowego materialnego i pierwsze instytucje służące ochronie najbliższych osób. Charakteryzuje instytucje testamentu niewypełniającego obowiązków (testamentum inofficiosum) oraz obowiązku troski o rodzinę (officium pietatis). Trzeci rozdział poświęcony jest w całości skardze o obalenie testamentu (querela inofficiosi testamenti) i jej poszczególnym elementom. Wyjaśnia początki zachowku jako jednej z przesłanek tejże skargi. Tematem czwartego rozdziału są reformy prawa spadkowego Justyniana Wielkiego. Rozdział ten opisuje skargę o uzupełnienie zachowku (actio ad supplendam legitimam) i zmianę w jego rozumieniu. Dodatkowo analizuje Nowelę 18 oraz 115 i ich skutki w zakresie ochrony osób najbliższych w dziedziczeniu testamentowym. W zakończeniu zostaje podsumowany rozwój instytucji chroniących osoby najbliższe i szczególne miejsce zachowku między nimi. Zostaje podkreślona zmiana, jaką przeszedł w prawie rzymskim: od przesłanki skargi o obalenie testamentu do instytucji justyniańskiej mającej normatywne uzasadnienie.

The subject of the master thesis is to protect the nearest members of the testator in testamentary inheritance. Thesis is based on the analysis of the sources and shows historical development of this protection and institutions of Roman law that serve it. First chapter describes general issues, relations between testamentary and non-testamentary inheritance and its specificity in comparison to other ancient laws. It characterizes formal succession against the will as one of the exceptions to the validity of the principle nemo pro parte testatus pro parte intestatus decedere potest. Second chapter describes beginnings of material succession against the will and first institutions which protected the nearest members of the testator’s family: unduteous will (testamentum inofficiosum) and moral or social obligations towards this members (officium pietatis). Third chapter is dedicated entirely to the complaint of unduteous will (querela inofficiosi testamenti) and its parts. It explains beginnings of legitime as one of the conditions of this complaint. The subject of the fourth chapter is to present reforms Justinian the Great in law of succession. It describes the complaint of supplement a legitimate part (actio ad supplendam legitimam) and change in its understanding. Additionally, it analyzes Novel 18, Novel 115 and their effects in terms of protection the nearest members of the family in testamentary inheritance. The ending summarizes the development of institutions which protect the nearest members of the family and special place of the legitime between them. The change that legitime underwent in Roman law is empasized: from one of the conditions in complaint of unduteous will to a Justinian institution with normative background.