Deontic modality in culinary recipes

Modalność deontyczna w przepisach kulinarnychStreszczenie Tematem opracowania jest modalność deontyczna, jej charakterystyka na tle różnych definicji i klasyfikacji modalności oraz analiza sposobów jej wyrażania w przepisach kulinarnych.Rozprawa składa się z siedmiu rozdziałów. Pierwszy z nich został poświęcony przedstawieniu ogólnego rozwoju i charakterystyki zarówno samego przepisu kulinarnego, jak i książki kucharskiej w całości oraz wykazaniu przynależności przepisu kulinarnego do tekstów użytkowych. Rozdziały drugi i trzeci ukazują niejednorodność definicyjną i typologiczną modalności, która panuje w językoznawstwie polskim, a także zawierają opis mojego rozumienia modalności, jakim posługuję się w pracy oraz szczegółową charakterystykę głównych typów modalności: aletycznej, epistemicznej oraz czasowej. Rozdział czwarty przynosi metodologie pracy, uzasadniam w nim wybór tematu, prezentuję materiał badawczy, który stanowią książki kucharskie napisane w języku polskim i wydane po 2000 roku, a także przepisy dostępne na stronach WWW oraz metodę badań. Stan badań nad modalnością deontyczną został przedstawiony w rozdziale piątym. Natomiast rozdział szósty stanowi analizę materiałową, omawiam w nim sposoby wyrażania modalności w przepisach kulinarnych, zgodnie z przyjętymi wykładnikami tej modalności, które stanowią: wykładniki morfologiczne: czasowniki w formie: a) 2 os. trybu rozkazującego czasu teraźniejszego, b) bezokolicznika w zdaniach niezależnych; wykładniki leksykalne: c) czasowniki modalne deontycznie i predykaty modalne; oraz d) forma czasownika w 2 os. liczby mnogiej czasu teraźniejszego. W ostatnim rozdziale przedstawiam zestawienie wyników mojej analizy ze stanem dotychczasowych badań naukowych. Rozprawa ta nie wyczerpuje całości tematu, a jedynie stanowi wstęp do dalszych badań nad modalnością deontyczną, sposobami jej wyrażania, nie tylko w przepisach kulinarnych, ale w tekstach użytkowych w ogóle. Może być traktowana jako punkt wyjścia lub element porównawczy, np. przy analizie diachronicznej przepisów kulinarnych lub przy zestawianiu wykładników modalności w tekstach różnych gatunkowo.

Deontic modality in culinary recipesSummaryThe subject of the study is deontic modality, its characterisation against various definitions and classifications of modality, as well as the analysis of different methods of expressing modality in recipes. The thesis consists of seven chapters. Chapter One presents the development and characterisation of a single recipe as well as of a whole cookery book and shows that a recipe belongs to the genre of non-literary texts. Chapters Two and Three demonstrate the lack of homogeneousness in the definition and the typology of modality, which is characteristic of Polish linguistics. They also present a description of my own understanding of the term modality, which is used throughout the study, as well as the detailed characterisation of the main types of modality: alethic, epistemic and temporal. Chapter Four discusses the methodology, justifies the choice of the subject, presents the research methods and the research material, which is comprised of cookery books written in Polish and issued after year 2000 and recipes available on the Internet. Chapter Five shows the current state of research into deontic modality, while Chapter Six presents the material analysis and elaborates on the methods of expressing modality in recipes, according to the accepted indicators of this modality, which are: morphological indicators: a) second-person present imperative verb form, b) infinitive in independent clauses; lexical indicators: c) deontic modal verbs and modal predicates; and d) second-person plural present verb form. The last chapter presents the collation of the results of my analysis and the current state of research in this field. The thesis does not exhaust the subject, but it constitutes an introduction to further research on deontic modality and the methods of expressing it, not only in recipes, but also in non-literary texts in general. The study can be treated as a starting point or a comparative data for diachronic analysis of recipes or collation of modality indicators in the texts of various genres, for instance.