Legalism and opportunism of criminal prosecution in the polish criminal procedure

Niniejsza praca składa się z trzech rozdziałów. W pierwszym z nich ukazano historyczną ewolucję poszczególnych koncepcji ścigania przestępstw zarówno w Europie kontynentalnej, jak i w systemie common law. Następnie wywód zawężono do rozważań w przedmiocie rozwiązań stosowanych w kontekście modeli ścigania przestępstw przez polskiego ustawodawcę w powojennych regulacjach karnoprocesowych. W drugim rozdziale niniejszej pracy skupiono się na szczegółowej analizie zastosowanej przez polskiego ustawodawcę, w obecnie obowiązującym kodeksie postępowania karnego z 1997 r., legalistycznej koncepcji ścigania przestępstw. Zwrócono uwagę na normatywną rangę wprowadzonej do wyżej wymienionej kodyfikacji zasady legalizmu, a także scharakteryzowano jej aspekt materialnoprawny zestawiając brzmienie art. 10 k.p.k. z przyjętą w polskim prawie karnym materialno-formalną definicją przestępstwa. Omówiono także sposób rozumienia dyrektywy legalizmu w polskiej rzeczywistości prawnej biorąc pod uwagę aspekty: przedmiotowy, podmiotowy oraz temporalny; a także zależność pomiędzy obranym modelem ścigania przestępstw, a organizacją instytucji prokuratury i stopnia jej niezależności. Podjęto również problematykę instytucji uznawanych za oportunistyczne wyjątki od preferowanej zasady legalizmu, omawiając instytucje: absorpcyjnego umorzenia postępowania, świadka koronnego, umorzenia postępowania przeciwko nieletniemu oraz prawa oskarżyciela publicznego do cofnięcia aktu oskarżenia, a także rozstrzygając charakter prawny niejednolicie kwalifikowanych w doktrynie instytucji immunitetów, ubocznych trybów ścigania przestępstw, warunkowego umorzenia postępowania oraz zaniechania ścigania z uwagi na znikomą społeczną szkodliwość czynu. U schyłku drugiego rozdziału podjęto temat mechanizmów zabezpieczających przestrzeganie zasady legalizmu, jednocześnie równoważących przewidziane od przyjętej zasady wyjątki. W trzecim- ostatnim rozdziale przedstawiono poczynione na podstawie uprzednich części pracy wnioski, zawierające postulaty sugerowanych zmian w aktualnym stanie prawnym w kontekście metod ścigania przestępstw. Wyprowadzone konkluzje skoncentrowane zostały wokół potrzeby racjonalizacji obranej w polskim porządku prawnym koncepcji ścigania przestępstw i odejścia od konserwatywnego pojmowania pojęcia legalizmu na rzecz pragmatycznych korzyści, jakie może przynieść poczynienie dalej idących ustępstw na rzecz doktryny utylitaryzmu.

This disseration consists of three chapters. The first shows the historical evolution of the various concepts of criminal prosecution both in continental Europe and in the common law system. Then the discussion was narrowed to consider the solutions applied in the context of models of criminal prosecution by the Polish legislator in the post-war criminal procedural regulations. The second chapter of this disseration focuses on a detailed analysis of the legalistic concept of prosecution applied by the Polish legislator, in the current 1997 Code of Criminal Procedure. Attention was paid to the normative rank of the principle of legalism introduced into the above-mentioned codification, and its material-legal aspect was characterized by juxtaposing the wording of Article 10 of the Code of Criminal Procedure with the material-formal definition of crime adopted in Polish criminal law. It also discusses the way of understanding the directive of legalism in the Polish legal reality, taking into account the following aspects: object, subject and temporal; as well as the relationship between the chosen model of prosecution and the organization of the institution of the prosecutor's office and the degree of its independence. The issue of institutions considered as opportunistic exceptions to the preferred principle of legalism was also addressed, discussing the institutions of: absorptive discontinuance of proceedings, protected witness, discontinuance of proceedings against a minor and the right of the public prosecutor to withdraw the indictment, as well as resolving the legal nature of the institutions of immunity, which are not uniformly qualified in the doctrine, collateral modes of prosecution, conditional discontinuance of proceedings and abandonment of prosecution due to the negligible social harmfulness of the act. At the end of the second chapter, the topic of mechanisms for securing compliance with the principle of legalism is addressed, while balancing the exceptions provided for from the adopted principle. The third-last chapter presents the conclusions made on the basis of the previous parts of the work, containing postulates for suggested changes in the current state of the law in the context of methods of prosecution. The conclusions drawn were centered around the need to rationalize the concept of prosecution chosen in the Polish legal order and to move away from a conservative understanding of the concept of legalism to the pragmatic benefits that can be derived from making further concessions to the doctrine of utilitarianism.