Nakłady na pomoc prawną w Polsce : czy można osiągnąć więcej?

Bibliogr. s. 134-136

Artykuł niniejszy przedstawia szacunki kosztów funkcjonowania bieżącego, nieodpłatnego systemu poradnictwa prawno-obywatelskiego w Polsce. Ze względu na brak twardych danych zaproponowano autorskie procedury pomiaru. Wyróżniono dwie metody wyceny: quasi-rynkową oraz quasi-budżetową. Zgodnie z pierwszą publiczne koszty funkcjonowania nieformalnego systemu pomocy prawno-obywatelskiej wyniosły w 2012 roku 540 milionów złotych. Wielkość tę uzyskano na podstawie informacji o ogólnej liczebności udzielonych porad oraz ich rozkładzie ze względu na stopień trudności/czasochłonności. W metodzie drugiej, w zależności od dostępności danych oraz specyfiki podmiotów udzielających porad prawno-obywatelskich, zaproponowano trzy warianty pomiaru. Wycena łącznych kosztów według procedury quasi-budżetowej wyniosła 514 milionów złotych. Uzyskany rezultat jest zatem bliski wielkości otrzymanej w metodzie quasi-rynkowej, co wydaje się wzmacniać wiarygodność analizy. W świetle uzyskanych wyników stwierdzić można, że wysokość publicznych nakładów na funkcjonowanie niezinstytucjonalizowanego sytemu pomocy prawno-obywatelskiej jest nie niższa niż 500 milionów złotych rocznie. Artykuł podejmuje również próbę szacunku kosztów wdrożenia zinstytucjonalizowanej reformy systemu pomocy prawno-obywatelskiej w Polsce. Główną przesłanką przeprowadzonych rachunków jest spostrzeżenie, że zreformowany system nie zastąpi, ale jedynie uzupełni istniejący, nieformalny system poradnictwa. Całkowite zastąpienie systemów byłoby bowiem nieefektywne ekonomicznie, gdyż zakładałoby likwidację dotychczasowych mniej kosztownych rozwiązań. Kluczowym elementem analizy jest ustalenie wielkości niezaspokojonego popytu na usługi nieodpłatnego poradnictwa, jak również przepływu beneficjentów z dotychczasowego systemu do systemu nowego, łącznie z odpływem z sektora usług komercyjnych. Adekwatne parametry przejścia zostały wydedukowane na podstawie wyników ankietowego, reprezentatywnego badania beneficjentów i usługodawców obecnego systemu. Górny pułap szacunku kosztów wdrożenia systemu pełnej, nieograniczonej dostępności do pomocy prawno-obywatelskiej stanowi kwota 180 milionów złotych.

This article deals with estimates of the costs of the informal legal aid system in Poland along with estimates of a possible institutional reform of the system. Due to the lack of official data it was necessary to apply novel procedures of measurement. Two approaches were used: a quasi-market and a quasi-budget one. In line with the first approach the costs of the informal legal aid system in 2012 were estimated at 540 million PLN. Under the other approach, depending on data availability on particular legal aid providers, three specific procedures of measurement of unit costs were employed, which in combination with precise information on the total number of legal aid providers by type, enabled estimation of the total costs of the informal system. Implementation of the quasi-budget approach resulted in the estimation of the annual total costs of the present system at the level of 514 million PLN (ca 170 million USD). Such a result is thus close to the quasi-market estimate, which seems to raise the credibility of the performed computations. Finally, one is allowed to formulate a conclusion that annual cost of the functioning of the informal system of legal aid in Poland was well above 500 million PLN, as the calculus was carried out with minimalistic cost assumptions. The article also attempts at estimating the costs of an institutionalised legal aid reform in Poland. A main premise behind adequate computations is the observation that the new system will not replace the existent one but will just supplement it. This is so because a complete replacement of the present informal system with a new formal one would prove economically ineffective as this act would be tantamount to depriving the already well-functioning providers of the right to give legal support to those in need. A key issue for estimating the costs of the reform consists in establishing the amount of unmet demand for legal aid as well as the outflow of legal aid recipients from the old to the new system, including outflows from the commercial sector of legal advice. Using deductive analysis, supported by data and conclusions drawn on the basis of the national questionnaires into legal aid recipients and providers, the upper estimate of the total costs of the reform was fixed at the level slightly below 180 million PLN (ca 60 million USD).