Osnovny peremìny v obšyri lemkoznavčogo diskursu za ostatnê 25 rokìv

The main transformations in the field of lemko studies discourse over the last 25 years

Główne przemiany w obszarze dyskursu łemkoznawczego w okresie ostatnich 25 lat

Aut. podpisana: Олена Дуць-Файфер

W artykule podjęta została próba szerokiego oglądu procesów zachodzą- cych w łemkoznawstwie w XXI w. pod kątem odnotowania najistotniej- szych zmian w stosunku do stanu z końca XX w. Ma on formę refleksji na bazie formułowanych opinii, u podłoża których leżą obserwowane fakty wydawnicze i projektowe. Sprowadzają się one do odnotowania czterech głównych tendencji. 1. Pojawienie się „masowej produkcji” tekstów mało oryginalnych, ze słabym warsztatem badawczym, „przepisujących” stały repertuar informacji o Łemkach, w niektórych przypadkach wręcz plagia- tów. 2. Zacieranie różnicy między tekstem naukowym a popularnym czy popularnonaukowym. Na to zjawisko ma wpływ zarówno obniżenie się ja- kości prac akademickich, jak i ambicje wydawnicze określonych organizacji społecznych czy lokalnych wydawnictw, które nie są w stanie sprostać wy- mogom publikacji naukowej. 3. Kontynuowanie, choć w nieco zmienionej formie, upolitycznionych wydań z tezą ideologiczną. Charakter zmiany po- lega na zauważalnej i komunikowanej w tych pracach „obronie zagrożonej twierdzy”. Głównym wydawcą takich prac o Łemkach są instytucje w Ukra- inie, ale i w Polsce czy na Słowacji można natrafić na ten typ publikacji. Tu jednak częściej spotyka się bardziej zakamuflowaną formę przemycania tezy ideologicznej. 4. Rozwój łemkoznawstwa wewnętrznego, uwzględ- niającego perspektywę łemkocentryczną, generującego sporo publikacji łemkowskojęzycznych. Przestrzenią dla rozwoju i prezentowania tego typu badań jest „Rocznik Ruskiej Bursy” oraz Centrum Zaangażowanych Badań nad Ciągłością Kulturową przy Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego. Ta perspektywa jest też obecna w badaniach i publikacjach odrębnych badaczy. W podsumowaniu określona została pozycja badawcza autorki lokująca ją w symptomatyczny sposób wobec obserwowanych zja- wisk i mająca wpływ na formułowane opinie.

The article attempts to broadly examine the processes occurring in Lemko studies in the 21st century, focusing on the most significant changes com- pared to the state of the field at the end of the 20th century. It is presented as a reflection based on formulated opinions grounded in observed publishing and project-related facts. These observations highlight four main tenden- cies. 1. The emergence of “mass production” of less original texts with weak research methodology, often “copying” a fixed repertoire of information about the Lemkos, and in some cases bordering on outright plagiarism. 2. The blurring of the line between academic and popular or popular-scien- tific texts. This phenomenon is influenced by both a decline in the quality of academic works and the publishing ambitions of certain social organiza- tions or local publishers, which are unable to meet the standards of scien- tific publications. 3. The continuation of ideologically driven publications, although in a somewhat altered form. The publication of politically charged works with ideological theses persists, with the change involving a notice- able “defense of a threatened fortress,” as communicated in these publi- cations. Institutions in Ukraine are the primary publishers of such works about the Lemkos, but similar publications can also be found in Poland and Slovakia. However, in these cases, the ideological theses are often conveyed in a more covert manner. 4. The development of internal Lemko studies, which involves adopting a Lemko-centric perspective and has resulted in numerous publications in the Lemko language. Spaces for developing and presenting this type of research include the Richnyk Ruskoi Bursŷ and the Center for Engaged Research on Cultural Continuity at the Faculty of “Artes Liberales” at the University of Warsaw. This perspective is also evident in the research and publications of individual scholars. In the conclusion, the author’s research position is defined in a way that symptomatically reflects the observed phenomena and influences the formulated opinions.