Mikołaj Zebrzydowski as the Captain of Cracow (1585-1620)

Streszcz. ang. s. 80-81. Aneks s. 96-98. Bibliogr. s. 99-101

Celem artykułu jest przedstawienie wybranych wątków związanych ze sprawowaniem przez Mikołaja Zebrzydowskiego urzędu starosty krakowskiego (1585–1620). Autor skoncentrował się na trzech kwestiach: objęciu starostwa, zaangażowaniu Zebrzydowskiego w sprawowanie wymiaru sprawiedliwości oraz wpływie rokoszu sandomierskiego (1606–1608) na działalność grodu krakowskiego. Główną podstawę źródłową tekstu stanowią krakowskie akta grodzkie, przechowywane w Archiwum Narodowym w Krakowie. Będąc studium przypadku, artykuł bada problem z perspektywy historycznoprawnej, krytycznie analizuje źródła oraz korzysta z metod statystycznych i porównawczych. Dzięki ich wykorzystaniu udało się odtworzyć przebieg czynności, które doprowadziły do objęcia starostwa przez Zebrzydowskiego w 1585 r. Z zestawienia działalności Zebrzydowskiego z Janem Zamoyskim i Gabrielem Tarnowskim wynika, że jego zaangażowanie w sprawowanie wymiaru sprawiedliwości nie było duże, chociaż większe niż poprzednika i następcy. Limitując roki, Zebrzydowski chętnie powoływał się na sprawy prywatne, ale jego następca czynił to jeszcze częściej. Duży wpływ na funkcjonowanie starostwa miał rokosz sandomierski. Sąd nie działał przez ponad trzy i pół roku, urząd przez ponad 17 miesięcy, a kancelaria grodzka przez niecały rok. W sporze o położoną na Wawelu kamienicę starościńską, który stanowi symbol konfliktu Zebrzydowskiego z Zygmuntem III, rację należy przyznać królowi, pełnoprawnemu właścicielowi budynku, chociaż jego postępowanie w tej sprawie zaostrzało napięcie.

The aim of this paper is to present some selected issues concerning Mikołaj Zebrzydowski as the Captain of Cracow (1585–1620). The author focuses on three issues: Zebrzydowski’s assumption of the captainship, his involvement in judiciary, and the impact of the Sandomierz sedition (1606–1608) on the activities of captainship. The text is based on primary sources, i.e., the books of records of the captainship of Kraków that are preserved in the National Archives in Kraków. Being a case study, the paper explores particular problems from a legal-historical perspective. It evaluates primary sources, utilizes statistics and applies comparative methods. Due to this, it was possible to provide a detailed reconstruction of the course of assuming the office by Zebrzydowski (1585). By comparison, his commitment to the execution of law was not notable, nevertheless, he was still more dedicated to it than Jan Zamoyski (1582–1585) or Gabriel Tarnowski (1621–1628). While postponing the sessions of the court Zebrzydowski frequently brought up his private matter, but Tarnowski raised them even more eagerly. The impact of the Sandomierz sedition (1606–1608) on the captainship was significant. The judicial castrensial court of law was inactive for over 3½ years, the official castrensial court of law was suspended for more than 17 months in total, and the castrensial chancellery was closed for almost a year. One of the symbolic representation of the conflict between Zebrzydowski and king Sigismund III Vasa was the dispute over the captain’s house situated in the Wawel Hill. There was no doubt that the king was the rightful owner of the building, however, his conduct led to the aggravation of disagreement between the two.