Political and economic lawsuits which were published in The Gazeta Krakowska in years 1955-1956

Tematem niniejszej pracy są artykuły prasowe dotyczące procesów o charakterze politycznym i gospodarczym ukazujące się na łamach „Gazety Krakowskiej” w latach 1955-1956. Temat ten wybrany został ze względu na zainteresowania autorki oscylujące wokół kwestii problematyki polityki prasowej, propagandy oraz funkcjonowania systemu sądownictwa w okresie Polski Ludowej. Wybór cezury czasowej, na jakiej oparta została niniejsza praca podyktowany był chęcią zaobserwowania zmian w polityce prasowej i informacyjnej w kulminacyjnym okresie odwilży, która zapoczątkowana została m. in. przez ujawnienie tajnego referatu Chruszczowa, zmiany w kierownictwie partii, poznański czerwiec oraz powrót na scenę polityczną Władysława Gomułki.Praca powstała w oparciu o źródło jakim była „Gazeta Krakowska” ¬– wielkoformatowy dzienniki informacyjny, wydawany w Krakowie od 15 II 1949 r. będący organem prasowym Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Na łamach dziennika informowano czytelników o najważniejszych wydarzeniach z kraju i ze świata oraz tych o zasięgu lokalnym. Poza problematyką partyjną i serwisem informacyjnym w „GK” pojawiała się publicystyka społeczno-polityczna oraz felietony, reportaże i recenzje dotycząc wydarzeń artystycznych. „GK” podobnie jak pozostałe tytuły prasowe w czasach PRL podlegała cenzurze i kontroli ze strony władz. Jak na organ KW PZPR przystało, gazeta była narzędziem rozbudowanego aparatu propagandy, agitacji i manipulacji. Przeznaczona dla szerokiego grona odbiorców, miała służyć kreowaniu nowej wizji świata, społeczeństwa i propagować idee marksizmu-leninizmu. „GK” w pełni realizowała wytyczne partii. W początkowych latach budowy komunizmu do jej najistotniejszych zadań należała m.in walka z „wrogami ludu”. Na łamach pisma w latach 1955-1956 pojawiło się wiele artykułów, które w niezwykle barwny i sugestywny sposób opisywały przebieg procesów politycznych, gospodarczych oraz tych o charakterze obyczajowym. Łącznie w okresie tym, w „GK” opublikowano blisko 140 artykułów, not i reportaży dotyczących procesów o charakterze politycznym i gospodarczym. Do najbardziej pospolitych przewinień i wykroczeń gospodarczych należały: napady w celach rabunkowych, grabieże mienia publicznego, malwersacje finansowe, łapownictwo, złodziejstwo, paserstwo, wyłudzanie pieniędzy, nielegalny handel i przestępstwa dewizowe (łącznie ok. 50 artykułów). Z kolei wśród procesów o charakterze politycznym najczęściej stawianymi zarzutami były: szpiegostwo, działalność w podziemnych organizacjach dywersyjnych, współpraca z gestapo oraz zakłócanie porządku publicznego przez udział w masowych wystąpieniach (ok. 80 artykułów).Niniejsza praca została podzielona na dwa główne rozdziały, w których omówione zostały procesy polityczne i gospodarcze oraz uzupełniona o trzeci rozdział zawierający opis najważniejszych zmian w prawie karnym, jakie zaszły w latach 1955-1956. Ponadto dwa pierwsze rozdziały ze względy na szeroką problematykę jakiej dotykały zostały dodatkowo podzielone na podrozdziały. I tak w rozdziale pierwszym dotyczącym procesów o charakterze gospodarczym wyróżnione zostały następujące rozdziały: Działania na szkodę mienia społecznego oraz Spekulanci. Natomiast w rozdziale drugim w ramach procesów o charakterze politycznym wyróżnione zostały następujące podrozdziały: Zbrodniarze wojenni, Szpiegostwo i przynależność do organizacji niepodległościowych, Przynależność do organizacji sanacyjnych, Kontakty z wywiadem imperialistycznym, Wypadki poznańskie Praca jak sugeruje tytuł zawężona została jedynie do kwestii odnoszących się bezpośrednio do procesów gospodarczych i politycznych gdyż tym dwu kategoriom poświecono najwięcej miejsca w materiale źródłowym. W pracy pominięte zostały wszelkie kwestie związane z procesami o charakterze obyczajowym. Stosunkowo niewiele miejsca poświecono również omówieniu kwestii związanych z samym źródłem jakim jest „Gazeta Krakowska” – wynikało to z braku publikacji dotyczących tego zagadnienia.

The following dissertation focuses on the newspaper articles concerning political and economic lawsuits which were published in The Gazeta Krakowska in years 1955-1956. This topic was chosen because of the author’s personal interest in the issues of press policy, propaganda and the functioning of the judicial system in The People's Republic of Poland. The particular time in history which the paper is based on was chosen due to a desire to observe changes in press and information policy at the culminating point of the thaw, which was triggered by many events, including the disclosure of Khrushchev's Secret Speech, changes in the Party’s leadership, Poznań 1956 protests and Wladyslaw Gomulka’s return to the political scene. The paper uses The Gazeta Krakowska as its main source of information. It is a broadsheet daily newspaper which has been published in Krakow since the 15 of February, 1949. It became the organ of press for the Regional Committee of the Communist Party. The readers were informed daily about the most important local, domestic and foreign affairs. Apart from The Party’s issues and the news bulletin, The Gazeta Krakowska published articles on socio-political subjects as well as feuilletons, pieces of reportage and reviews of artistic events.The Gazeta Krakowska, just like other newspapers in communist times, was subject to censorship and control by the authorities. As befits the organ controlled by the Regional Committee of Communist Party, the newspaper was a tool in the elaborate apparatus of propaganda, agitation and manipulation. Designed for a wide audience, the paper was to create a new vision of the world and society and to promote the Marxism-Leninism ideology. The Gazeta Krakowska fully followed the Party guidelines. During the early years of communism in Poland, one of its most important duties was to fight against "enemies of the people.”In the years 1955-1956, there appeared many articles in the pages of The Gazeta Krakowska which described the course of many political, economic and moral lawsuits in a very vivid and evocative manner. During this period, the newspaper published nearly 140 articles, notes and reports relating to the lawsuits of political and economic nature. The most common economic misdemeanors and crimes included robberies, looting of public property, misappropriation of funds, bribery, theft, receiving stolen goods, money extortion, illegal trade and currency offences (about 50 articles in total). As for the political lawsuits, people were most often charged with espionage, activities in the underground subversive organizations, collaboration with the Gestapo and disturbing public order by participating in the mass speeches (about 80 articles).The present dissertation is divided into three parts. The first main two chapters discuss political and economic lawsuits and the third one contains a description of the major changes in criminal law which took place in the years 1955-1956. In addition, the first two chapters are further divided into subsections due to the broad range of issues they focus on. Therefore, the first chapter concerning the economic lawsuits includes the following subchapters: Activities to the detriment of public property and Scalpers. The second chapter about the political lawsuits contains the following subsections: War criminals, Espionage and affiliation to independence organizations, Affiliation to Sanation organizations, Contacts with imperialist intelligence, Events of Poznań 1956.As the title of the following paper suggests, the issues mentioned in it narrow down merely to the ones directly concerning the economic and political lawsuits, as those two categories were the main focus in the source material. The lawsuits of moral nature were omitted in the present work. Due to the lack of publications relating to this topic, the issues connected with the source itself, the Gazeta Krakowska, were also not discussed in much detail.