The ethics based on values in the thought of Max Scheler and Nicolai Hartmann.

The thesis is divided into two parts. The first one is devoted to the analysis of Scheler’s ethics, while the second one is the analysis of Hartmann’s ethics with the remarks on the differences and similarites of the views of both authors. Each part consists of three chapters entitled as follows: 1. Epistemology of values, 2. Ontology of values, 3. In the circle of ethic values, described by Scheler and Hartmann. The first chapter is the consideration of the order of the emotional sphere, recognition of values in feelings, preefeeling: love, aksjological delusion and reaffinity-spiritual selfpoisoning. The main subject matter of the second chapter of the first part is the discussion of the definition of the values, things and welfere, and the difference betwenn them; the relation between the value and existence, and value and obligation; the world of values and the division values from the point of view of the vehicles of values and their content; the criteria of predominance of values; the hierarchy of values; the individuality models; ethos. The third chapter of the first part is the analysis of the sense of moral good and the cases of its occurence, the vehicles of moral values and the situations in which the moral good would be the aim and the subject matter of willingness and love; the ethics of pure values and the ethics of obligations; the conscience-the subject of moral values; when love is moral; the person; nature of the ethic ideal, the rules of following, the excellence of a person. Following problems are the subject of the first chapter of the second part: the transcendential acts of the recognition and emotions; essential groups of emotional spheres; the structure of aksjological awarness; which of the elements of the above structure is the primary one, taking into account the experimential-phenomenal and structural-ontological; the primary and derivative aksjological awarness; general character of aksjological awarness characterized by receptiveness and apriority; the blindness for the values, connected with limited capacity of aksjological awarness and its wandering in the area values. The subject matter of the second chapter of the second part is the introduction of the onthological status of values and their structure, which consists of matter(content) and form(character); the apriori character of values; alleged relatyvism of values in relation to properties, people, situations, which is in reality the absolute relation of matter of value; the ideal existence of values as it is in itself, autonomous, independent from other existences; values as rules organizing and saturating the real existence; the world of values in which we can distinguish the groups of values according to the content of values; the hierarchy of values according to power and hight values. The third chapter of the second part introduces how the stoic philosophers, Epicur, Arystoteles and Christ answer the question about the good; what the moral values are based on and what moral values belong to; the relations of moral values to values of welfare; Hartmann’s interpretation of Arystotele’s concept of virtue in which virtue is identyfied with the synthesis of the positive values, being contradiction of negative values of excess and insufficiences; the classification of the ethic values, divided into the ethos of good, nobility, moral fullness and clarity and values of virtues coming from antiquity, Christianity and newer time; obligation which Hartmann included in his ethics, being on the opinion that it is the factor which builds the ethic experience; conscience-the voice of transcendency and praform of felling of value; the nature of ethic ideal and the rule of immitation by Hartmann.

Praca dzieli się na dwie części. W pierwszej z nich analizujemy etykę Schelera, w drugiej zaś – etykę Hartmanna wraz ze spostrzeżeniami różnic i podobieństw w poglądach obu autorów. Każda z części będzie się składać z trzech rozdziałów zatytułowanych: 1. Epistemologia wartości, 2. Ontologia wartości, 3. W kręgu wartości etycznych, odpowiednio u Schelera i u Hartmanna. W pierwszym rozdziale części pierwszej rozważamy porządek sfery emocjonalnej, poznanie wartości w uczuciach, prauczucie: miłość, złudzenie aksjologiczne i resentyment-duchowe samozatrucie. W drugim rozdziale części pierwszej zajmujemy się tym, czym są wartości, rzeczy i dobra i jaka jest różnica między nimi; relacją między wartością a bytem i wartością a powinnością; światem wartości i ich podziałem ze względu na nośniki wartości i same ich treści; kryteriami wyższości wartości; hierarchią wartości; wzorami osobowymi; etosem. W trzecim rozdziale części pierwszej analizujemy to, na czym polega i kiedy występuje dobro moralne; nośniki wartości moralnych; sytuacje, w których dobro moralne byłoby celem i przedmiotem chcenia i miłości; etykę czystych wartości a etykę powinności; sumienie-podmiot wartości moralnych; to, kiedy miłość jest moralna; osobę; naturę ideału etycznego, zasady naśladowania i doskonałości osoby. W rozdziale pierwszym części drugiej rozważamy akty transcendentne poznania i emocji; zasadnicze grupy sfery emocjonalnej; strukturę świadomości aksjologicznej; który z elementów owej struktury jest pierwotny, biorąc pod uwagę porządek przeżyciowy-fenomenalny i strukturalny-ontologiczny; pierwotną i wtórną świadomość aksjologiczną; charakter ogólny świadomości aksjologicznej, cechującej się receptywnością i apriorycznością; ślepotę na wartości, związaną z ograniczoną pojemnością świadomości aksjologicznej i jej wędrówce po polu wartości. W rozdziale drugim części drugiej przedstawiane są: status ontologiczny wartości i ich struktura, złożona z materii(treści) i formy(charakteru); aprioryczny charakter wartości; rzekoma relatywność wartości względem dóbr, osób, sytuacji, która jest w rzeczywistości absolutną relacyjnością materii wartości; idealny byt wartości jako sam w sobie, samoistny, niezależny od innych bytów; wartości jako zasady organizujące i nasycające byt realny; świat wartości, w którym wyróżniamy grupy wartości według treści wartości; hierarchia wartości według mocy i wysokości wartości. W trzecim rozdziale części drugiej przypatrujemy się jak na pytanie, co jest dobrem, odpowiadali stoicy, Epikur, Arystoteles, Chrystus; na czym polegają i czemu przysługują wartości moralne; ich relacji do wartości dóbr; Hartmannowskiej interpretacji Arystotelesowskiej koncepcji cnoty, w której cnota utożsamia się z syntezą dwóch wartości pozytywnych, będących przeciwieństwem wartości negatywnych nadmiaru i niedomiaru; klasyfikacji wartości etycznych, podzielonych na etosy dobra, szlachetności, moralnej pełni i czystości oraz na wartości cnót wywodzących się ze starożytności, chrześcijaństwa i czasów nowszych; powinności, którą Hartmann włączał w swoją etykę uważając, że stanowi ona czynnik budujący doświadczenie etyczne; sumieniu-głosowi transcendencji i praformie poczucia wartości; naturze ideału etycznego i zasady naśladowania u Hartmanna.