A critical edition of Bogusław Adamowicz's novel

Praca jest wydaniem krytycznym powieści "W starym dworze" młodopolskiego prozaika i poety Bogusława Adamowicza. We wstępie krytycznoliterackim podejmuje się próbę identyfikacji i umiejscowienia utworu tak na tle epoki, jak i rodzącego się gatunku prozy science-fiction. Analizie poddawane są możliwe inspiracje Adamowicza, które na gruncie polskim sytuują go na styku "fantastycznych" poetyk Henryka Rzewuskiego, Ludwika Sztyrmera, Antoniego Langego, Franciszka Pika Mirandoli i Stefana Grabińskiego. "W starym dworze" identyfikowana jest jako próba wynalezienia nowego języka powieściowego, który łączyłby w sobie naukową wiarygodność świata przedstawionego, fantastyczne i niesamowite wydarzenia fabularne oraz elementy popularnego romansu, czerpiącego z tradycji neoromantycznej i gotyckiej. Część interpretacyjna pracy wykorzystuje teorię psychoanalizy – za pomocą jej teoretycznoliterackich narzędzi udowadnia się tezę o połączeniu w powieści Adamowicza warstwy fabularnej z filozoficzno-patriotyczną wykładnią wspomaganą przez fantastyczne elementy obecne we "W starym dworze", do których należą między innymi sposób przedstawienia postaci, język narracji oraz fantastycznonaukowe artefakty, takie jak roboty czy psychoaktywne nici. Analiza niektórych rozwiązań fabularnych powieści prowadzi do wniosków o kompilacyjnym i w pewnej mierze wtórnym charakterze dzieła Adamowicza. Ze względu na próbę nowatorskiego wykorzystania paranaukowych dygresji oraz spójnego i koherentnego fantastycznego świata przedstawionego "W starym dworze" może być jednak uznana za jedno z istotnych stadiów ewolucji gatunku science-fiction w Polsce.

This work is a critical edition of the novel "W starym dworze" ("In the Old Mansion"), written by a Young Poland (modernist) author Bogusław Adamowicz. The preface consists of five chapters, regarding the origins of Polish science-fiction novel, Adamowicz's philosophical and literary inspirations and possible interpretation of the novel's plot. It is argued that in his book Adamowicz tries to invent a new prose idiom which would connect different traditions: realism, science-fiction and neo-romantic goticism. Adamowicz's innovatory writing method has its underpinnings in classic E.A. Poe's and psychotic E.T.A. Hoffman's short stories, as well as in later works of Polish "uncanny" writers such as Antoni Lange or Ludwik Sztyrmer. Such mixture of very different poetics leads to an odd yet inextricable connection between the classic, post-romantic language and science-fiction mystery plot used in the novel. Adamowicz undertakes the examination of the identity crisis of Polish nation and introduces a solution – awakening of supernatural, "ghostly" forces that linker in the hearts of true Polish patriots. In "W starym dworze" Adamowicz seeks to identify an epistemological break – an incoming shift in understanding and describing of the world. "In the Old Mansion" contains many clichés and ideas taken from other novels and philosophical essays, which however does not detract from Adamowicz's achievements in developing a new novel gendre – science-fiction – in Poland.