Disciplina militaris in the army of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the years 1573-1683.

Przedmiotem pracy jest analiza Disciplina militaris – prawa wojskowego Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1573-1683, ze szczególnym uwzględnieniem przepisów dla wojsk stałych. Posiadanie silnej armii zawsze było konieczne - zarówno w XVII wieku jak i obecnie. Niezbędne dla posiadania silnej i zdyscyplinowanej armii było ustalenie praw i obowiązków żołnierzy. Armia Rzeczypospolitej w latach 1573-1683 była połączeniem rozwiązań zachodnio-europejskich oraz polskich. Głównodowodzącym armii był król, ale w praktyce armia była dowodzona przez hetmanów. Wojska lądowe Rzeczypospolitej podzielić można na: zawodowe, nieregularne oraz inne. Oddziały zawodowe dzieliły się na wojska autoramentu cudzoziemskiego i narodowego. Do oddziałów „narodowych” należały ciężka kawaleria (husaria), średnia i lekka kawaleria, a ponadto piechota polska i węgierska. Wojska „cudzoziemskie” obejmowały dragonów, piechotę cudzoziemską oraz rajtarów. Oddziały nieregularne to: kozacy zaporoscy, wojska prywatne, wojska miejskie i pospolite ruszenie polskie lub litewskie. Inne rodzaje wojsk to: artyleria, chłopska piechota i gwardia królewska.Początkowo wszystkie wojska zawodowe zobowiązane były do przestrzegania przysięgi wojskowej oraz przepisów zawartych w dokumentach ustanawiających oddział wojska. Z czasem prawodawcy wprowadzili specjalne „artykuły wojskowe”, które były najważniejszymi przepisami obowiązującymi żołnierzy. Przepisy te tworzyli głównie hetmani, osobno dla Litwy i Polski. Spośród nich najbardziej aktywnym (i znanym) był Jan Zamoyski. Dużą wagę miały regulacje i przepisy dla oddziałów cudzoziemskich oraz artylerii autorstwa króla Władysława IV Wazy. Prawo do tworzenia prawa wojskowego posiadał również parlament. Bardzo istotne były artykuły wojenne przyjęte w 1609 r. Przepisy te miały mieć charakter wieczysty tylko w Królestwie Polskim. Własne regulacje posiadały stałe wojska litewskie, artyleria i oddziały cudzoziemskie.Naruszenia przepisów prawa wojskowego można podzielić na generalne i indywidualne. Generalne dotyczyły całej armii lub pojedynczych oddziałów wojska. Najważniejsze z nich to konfederacje wojskowe, zdrada, nieposłuszeństwo czy bunt. Indywidualne dotyczą przestępstw pojedynczych żołnierzy. Najważniejsze z nich to zabójstwo, dezercja, gwałt, pobicie, kradzież, szpiegostwo, pijaństwo, niszczenie mienia prywatnego lub wojskowego, podpalenie, zaniedbanie obowiązków, spiskowanie, podżeganie do buntu, grabież ludności cywilnej, nielegalny handel żywnością, pojedynki, zniszczenie wyposażenia i hazard. W wojskach polsko-litewskich bardzo często stosowano karę śmierci. Surowe kary miały zagwarantować poszanowanie prawa przez żołnierzy. Naruszenia prawa występowały zwłaszcza podczas przemarszów wojska i kontaktu z ludnością cywilną. Wybuch wojny i zwiększanie liczebności sił zbrojnych zwykle powodowały znaczne zwiększenie liczby przestępstw dokonywanych przez żołnierzy. Czas pokoju przynosił stopniowe zmniejszanie problemów z niesfornymi wojskowymi.

The subject of this thesis is the analysis of Disciplina militaris - the military law of the Polish–Lithuanian Commonwealth in the years 1573-1683, with particular emphasis on the rules for the professional army.Having a strong army has always been necessary - as in the seventeenth century as for now. Obligatory, for having a strong and disciplined army was to establish the rights and duties for soldiers. The army of the Polish–Lithuanian Commonwealth in 1573-1683 was a combination of Western European and Polish solutions. The main commander of the army was the King, but in practice the army was commanded by the hetmans. Land forces of the Polish-Lithuanian Commonwealth could be divided into: professional, irregular and others. Then professional units were divided into national army and foreign troops. National units included - the heavy cavalry (Polish Hussars), medium and light cavalry and moreover Polish and Hungarian infantry. Foreign units was incorporating the Dragoons, foreign infantry and Reiters. The irregular troops -Zaporozhian Cossacks, private armies, city armies and Polish or Lithuanian nobility. Other types of troops were: artillery, peasant infantry and royal guards.At first, all professional armies was obliged to observe the military oath and the provisions which were set forth in the documents establishing a military unit. Later, legislators were introducing special military regulations, which were the most important provisions of law for soldiers. These rules were mostly created by hetmans, separately for the Grand Duchy of Lithuania and the Kingdom of Poland. The most active (and known) among them was Jan Zamoyski. A great importance had Władysław IV Waza provisions and regulations for foreign troops and artillery. Also a parliament had the right to create military law. Very consequential and serious were the military provisions adopted by the parliament in 1609. The bill was supposed to be perpetual only in the Kingdom of Poland. Professional Lithuanian troops, artillery, and foreign troops had their own systems.Violations of military law in that time can be divided into general and individual. The general violations of the law applied to the entire army or to individual units. The most important were - military confederations, treason, disobedience and rebellion. Individual violations of the law pertain to individual soldiers. The most important were: murder, desertion, rape, beating, theft, espionage, drunkenness, the destruction of private or military property, arson, neglect of duty, conspiracy, incitement to rebellion, plunder of civilians, illicit trafficking of food, duels, equipment destruction and gambling.In the Polish-Lithuanian armies very often the perpetrators were judged a capital punishment. Severe penalties were supposed to guarantee respect for the law by soldiers. Law violations were made especially during the march of the army and during contact with the civilian population. The war and the increase in the number of armed forces usually resulted in a large increase in the number of crimes committed by soldiers. Peace time had been gradually reduced the problem of unruly troops.