Religion in the life and works of Nikolai Gogol, Fyodor Dostoyevsky and Vladimir Solovyov. Optina starets and Russian thinkers.

Zjawisko starczestwa wywodzi się z hezychazmu, którego założeniem było odejście od świata zewnętrznego i poświęcenie życia służbie Bogu. Droga ta miała poprowadzić mnichów do przebóstwienia. Za ojca starczestwa uważa się Paisjusza Wieliczkowskiego, który stał się duchowym przewodnikiem dla wielu mnichów. Najpopularniejszym skitem w XIX wieku była Pustelnia Optyńska. Mnisi żyjący w nim nastawieni byli na odejście od cywilizacji, lecz z czasem zaczęli przyjmować pielgrzymujących do ludzi, szukających porady. Starzec był to mnich skoncentrowany na modlitwie, życiu wewnętrznym i służbie Bogu. Wierzono, że przez pustelników przemawia Bóg. Mnisi poddani starcom powierzali im swoje życie i musieli być posłuszni. Główną cechą każdego starca była pokora i uznanie siebie za najgorszego z całego społeczeństwa. Starcy posiadali dar przenikania duszy, wiedzieli jakie pouczenie będzie najlepsze dla podopiecznych. Praktykowali oni odkrywanie myśli. Była to forma spowiedzi uczniów, po którym otrzymywali rozgrzeszenie. Mikołaj Gogol był od dziecka związany z religią. Mając dwadzieścia lat wyjechał do Petersburga, gdzie dostrzegł w ludziach zło. Pielgrzymował głównie do miejsc świętych, m.in do Rzymu, gdzie rozpoczął pracę nad Martwymi duszami. Gogol wybrał się także do Jerozolimy. Uczestniczył tam w nabożeństwie przy Grobie Pańskim. Przeżycia te przyczyniły się do napisania pracy Rozważania na temat Boskie Liturgii. Dzieło to miało objaśnić mistykę procesu Eucharystii. Pisarz szczegółowo omówił elementy Liturgii i dodał swój własny komentarz, by pomóc ludziom w zrozumieniu jej tajemnicy i siły. Gogol od zawsze przeczuwał, że będzie nauczycielem społeczeństwa. W zbiorze listów Wybrane fragmenty z korespondencji z przyjaciółmi omówił poszczególne dziedziny życia i przekazał swoje duchowe pouczenie jak każdy chrześcijanin powinien postępować. Dzieło to spotkało się z krytyką, dlatego Gogol napisał także objaśnienie do swojej pracy, w której uzasadnił wagę słów zawartych w poprzednim utworze. Duchowy testament był jakby krótkim podsumowaniem wcześniejszych pouczeń pisarza. Gogol podkreślił jak wielką wartością jest życie w zgodzie z zasadami Chrystusowej nauki. Fiodor Dostojewski na początku kariery pisarskiej skłaniał się ku poglądom ateistycznym. Był uczestnikiem koła Pietraszewskiego, za co został zesłany. W czasie katorgi pisarz przewartościował swoje życie i duchowo się odrodził. Po wyjściu na wolność pisarz podejmował próby przekazania światu swoich poglądów, które najpełniej zostały wyrażone przez postać starca Zosimy z Braci Karamazow. Zosima wzorowany był na starcu Ambrożym, z którym Dostojewski rozmawiał kilkukrotnie. Zosimę charakteryzowała pokora wobec świata, a jego pouczenia odnosiły się przede wszystkim do przyjęcia zasady, że każdy człowiek jest winny postępków całego świata, a nawet jest największym grzesznikiem. Starzec prosił, by nie osądzać bliźnich, ponieważ nasze życie mogło przyczynić się do rozwoju zła w drugim człowieku. Dostojewski poprzez postać Zosimy posyła każde człowieka do chrześcijańskiej służby braciom. Włodzimierz Sołowjow jako dziecko miewał mistyczne widzenia, w których spotykał się z Sofią - Mądrością Bożą. Przeżycia te odcisnęły się na całym życiu filozofa. Jako nastolatek przeżył kryzys wiary, po którym powrócił do religii jako świadomy chrześcijanin. Sołowjow zajmował się w swojej filozofii kwestią Bogoczłowieka. Chrystus, który przezwyciężył dualizm, stał się pośrednikiem między światem ziemskim, a światem Boskim. Dzięki temu człowiek jest w stanie się przebóstwić. Filozof miał koncepcję połączenia Kościołów chrześcijańskich pod przywództwem papieża. Wizja ta okazała się jednak utopijna. W utworze Krótka opowieść o Antychryście filozof przedstawia próbę zjednoczenia Kościołów, których przywódcą chce zostać Antychryst. Sołowjow ukazał w utworze postać pokornego starca Jana, który demaskuje Antychrysta i prowadzi lud Boży do Królestwa Niebieskiego.

The phenomenon of starets comes from hesychasm. Monks resigned from the wordly life to serve God. That way would lead the monks to deification. The father of starchestvo was Paisius Vielichkovsky, who became the spiritual guide to many monks. Optina was the most popular skete in the XIX century Russia. Monks, who lived there, wanted to go away from civilization, but with time they took in pilgrims, who needed spiritual advice. Starets was a monk, who concentrated on meditation, internal life and serving God. People believed that the starets were very close to God. The monks, who were subjects of starets, entrusted them their lives and they had to be obedient. The main feature of starets was submissivness and regading themselves as the worst members of the society. Starets had a gift of penetrating souls, so they knew what kind of instruction would be the the best one for their pupils. They practiced exploring thoughts. It was a kind of confession afterwhich the starets gave their students absolution. Nikolai Gogol was religious from his very childhood. When he was twenty, he went to Peterburg, where he saw evil in the society. He pilgrimaged to holy places, where he started to work on 'Dead Souls'. Gogol went to Jerusalem where he participated in the service at the Tomb of Christ. This experience helped him to write 'Meditations on the Divine Liturgy'. This work was to explain the mystique of the process of the Eucharist.The Writer explained in details the elements of Liturgy andadded his reflections to help people understand its mystery and power. Gogol always felt that he would become the teacher to the society. In the collection of letters 'Selected Passages from Correspondence with his Friends' he discussed the particular aspects of life and gave his spiritual instructions how Christians should act. His work was criticized and Gogol wrote explanation to his book, where he justifed the importance of his words. 'Spiritual testament' was a short summary of his previous teachings. Gogol emphasised the value of a life in harmony with the teachings of Christ. At the beginning of Fyodor Dostoyevsky’s writing career, he was inclined to atheism. He was a member of Petrashevsky Circle, and for his activity there, was sent to penal colony. During his penal servitude he changed his life and got spiritually reborn. When he left prison, he tried to show to the world his new self in his novels. The most clearly he expressed it in the character of starets Zosima from 'The Brothers Karamazov'. Zosima was modelled on the starets Ambrose from Optina monastery. Dostoyevsky talked with him several times. Zosima was a humble monk and his teaching concentrated on the priciple that each man is guilty of all the evil of the world and he should regard himself as the worst sinner. Starets pleaded not to judge others, because our lives may have contributed to the development of evil in them. Dostoevsky through the character of Zosima wants us to become better and serve other people. Vladimir Solovyov as a child had a mystical vision in which he met Sophia - Wisdom of God. This experience had an impact on the entire life of the philosopher. As a teenager he experienced a crisies of faith, after which he returned to religion as a conscious Christian. Solovyov in his philosophy concentrated on the problem of Godmanhood - Christ, who had overcome dualism, became a mediator between the earthly world and the world of the divine. The philosopher had the idea of uniting Christian Churches under the leadership of the Pope. However, this vision was utopia. In the story 'A Short Tale of the Antichrist', Solovyov presents an attempt to unite churches, under the leadership of Antichrist.The author shows the character of a humble starets John, who unmasks Antichrist and leads people of God to the Kingdom of Heaven.