The application of art. 5 of The Civil Code to the claim of the person entitled to receive a legitimate portion

W pracy rozważana jest możliwość zastosowania art. 5 k.c. do roszczenia o zachowek, w przypadku, kiedy uprawniony do zachowku nadużywa przysługującego mu prawa podmiotowego, w szczególności poprzez postępowanie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Analizowany temat nie jest zagadnieniem oczywistym, lecz wzbudza liczne kontrowersje. w doktrynie i orzecznictwie różnią się poglądy m.in co do tego, w jakich sytuacjach możliwe jest zastosowanie tego przepisu oraz jakie może skutki może wywołać jego zastosowanie. Do rozważenia kwestii zastosowania art. 5 k.c. wydawało się konieczne na początku wspomnienie o samej instytucji zachowku, o możliwości jego wyłączenia przy zastosowaniu art. 1008 k.c. dotyczącego wydziedziczenia, oraz art. 928 k.c. dotyczącego uznanie spadkobiercy za niegodnego, a także o osobach odpowiedzialnych do zapłaty zachowku. Tym zagadnieniom poświęcone są początkowe rozdziały pracy. Dalsza część pracy jest już w całości zastosowaniu art. 5 k.c. Na początku zostały przedstawione ogólne reguły korzystania z tego przepisu oraz pojawiające się w związku z tym problemy. W doktrynie zaproponowano w odniesieniu do obu kwestii wiele rozwiązań, co zostało zaznaczone w pracy. Następnie została rozważona możliwość zastosowania art. 5 k.c. w przypadku nadużycia prawa podmiotowego przez uprawnionego do zachowku. Pierwsza część tych rozważań ma charakter teoretyczny. W drugiej części zostały przywołane orzeczenia sądów, które orzekały w sprawach, w których uprawniony do zachowku wystąpił z roszczeniem o zachowek, a jego przyznanie nie wydawało się rozwiązaniem sprawiedliwym. Rozdział ten zawiera analizę orzeczeń oraz ocenę co do tego, które rozwiązania zaproponowane przez sądy wydają się być prawidłowe. Przepis pozwalający na przeciwdziałanie nadużyciu prawa podmiotowego nie jest charakterystyczny tylko dla polskiego porządku prawnego. Podobna instytucja znajduje się również w prawie niemieckim- jest to § 242 BGB. Przepisy te jednak nie są identyczne- w efekcie ich porównania w pracy zostały przedstawione podobieństwa i różnice między nimi.

The matter of consideration of this thesis is whether it is possible to apply art. 5 of The Civil Code to the claim for a legitimate portion in cases in which entitled person abuses his or her subjective right, by behaving in a manner that is contradictory to principles of social coexistence. The answer to this question is not obvious and arouses controversy. Different ideas were expressed by authors and in judicature, concerning if it applies to certain situations, and also what may be consequences of its usage. Before introducing issues connected with art. 5 of The Civil Code itself, in the first part of the thesis were mentioned issues such as: institution of legitimate portion, possibilities to exclude the legitimate portion as a consequence of the application of art. 1008 of The Civil Code (institution of inheritance) and art. 928 of The Civil Code (institution of recognition the heir as undignified to receive the inheritance) and persons responsible for paying the legitimate portion. Further part of the thesis deals with the problem of general rules of the application of art. 5 of The Civil Code. Then the problem of usage of art. 5 of The Civil Code is introduced- in situations in which person entitled to receive a legitimate portion abuses his or her subjective right. First part of these considerations was rather theoretical. Second part however contains the analysis of judgements of courts, which applied art. 5 of The Civil Code in cases, in which entitled person claimed for a legitimate portion, but it would not have been just to provide them with this legitimate portion. The judgements were assessed in the thesis. The assessement was based on a classification of the solution suggested by the court as a proper or not. The regulations that allow to counteract the abuse of a subjective right is present not only in Polish law. Similar institution exsists also in German law in § 242 BGB. These regulations are not identical. They are a subject matter of comparison in the thesis. As a result of this comparison were indicated similarities and differences of these regulations.