The Mystery of Laughter. Desiderius Erasmus' “In Praise of Folly” as Multidimensional Literary Paradox

Celem niniejszej pracy jest odpowiedź na pytanie o wyjątkowość Pochwały Głupoty Erazma z Rotterdamu – dzieła, które przez ponad pięć wieków nie przestaje fascynować kolejnych pokoleń czytelników. Aby uzyskać dogodną perspektywę dla udzielenia odpowiedzi na to pytanie, autor korzysta z trzech metod pracy badawczej: analizy historycznofilozoficznej oraz analizy literackiej uzupełnionej o szeroką rozumianą metodę fenomenologiczną. Praca składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy z nich obejmuje prezentację Erazma koncepcji uobecnienia przez mowę na tle ogólnego planu jego myśli, który autor stara się zrekonstruować za Juliuszem Domańskim, oraz ukazanie znaczenia tej koncepcji dla ujęcia i zrozumienia formy literackiej Pochwały Głupoty. Drugi rozdział obejmuje analizę literacką Pochwały Głupoty uzupełnioną o fenomenologiczną analizę tego, jak jej tekst wpływa na świadomość czytelnika. W trzecim rozdziale ukazane zostaje znaczenie specyficznie rozumianego platonizmu dla myśli Erazma. Kontynuowana jest w nim także analiza literacka dzieła, która zostaje uzupełniona o analizę porównawczą ostatniej jego sekcji, wydobywającą zależność obecnych w niej treści od wybranych motywów z Uczty Platona. Autor dochodzi do wniosku, iż uważna lektura Pochwały Głupoty pozwala dostrzec w niej rodzaj ćwiczenia duchowego, które Erazm proponuje czytelnikowi. Polega ono na przejściu przez paradoks, jakiego doświadcza nieuchronnie człowiek, natrafiając na szereg sprzeczności w życiu, po to, by doznać swego rodzaju katharsis zmierzającego do stanu, który może zostać nazwany „boską głupotą”. Powyższa analiza prowadzi autora do ogólniejszej natury refleksji nad istotą literatury i jej zdolnością do adekwatnego wyrażenia tego, co rzeczywiste w najsilniejszym tego słowa znaczeniu. Tym samym ukazuje się wymiar myśli Erazma, który może być inspirujący także dla filozofii, co zostaje sproblematyzowane na samym końcu pracy.

The thesis’ aim is to answer a question about uniqueness of Desiderius Erasmus’ In Praise of Folly – the work, which has been fascinating the subsequent generations of readers for more than five centuries. In view of adopting an apt perspective for answering this question, author makes use of three methods of scrutinization: a historical-philosophical analysis and a literary analysis supplemented with a widely understood phenomenological method. The thesis consists of three chapters. The first one involves an exposition of Erasmian conception of “presentification by speech” against the general background of his thought, which is reconstructed by author following the work of Juliusz Domański, and a demonstration of importance of this conception for grasping the literary form of In Praise of Folly. The second chapter involves the literary analysis of In Praise of Folly supplemented with the phenomenological analysis of the impact which text has on reader’s consciousness. In the third chapter the importance of specifically understood Platonism for Erasmus is presented. It involves a continuation of literary analysis of the work as well, supplemented with the comparative analysis of its last section, which elucidate its dependence on the certain motives from Plato’s Symposium. Author concludes that careful reading of In Praise of Folly enables one to consider it as a spiritual exercise, proposed to reader by Erasmus. It consists in passing through the paradox, which is inevitably experienced by a person coming upon a range of contradictions in life, in order to gain experience of sui generis katharsis aiming at a state, which could be termed “divine folly”. The analysis above leads author to the more general reflection upon the nature of literature and its ability to articulate that, which is conceived as the most real. The dimension of the Erasmus thought, which could be inspiring for philosophy, is revealed thereby, which becomes the subject of the discussion at the very end of the thesis.