The identity of act in a criminal procedure - when procedural rules collide

Pytając o zachowaną tożsamość czynu w procesie karnym, zastanawiamy się, czy oskarżyciel i sędzia w swych opisach danego zdarzenia mają na myśli to samo czy też inne zdarzenie. I to zarówno w konfiguracji przed, jak i po zakończeniu danego postępowania. W pierwszym wypadku, sąd związany jest przedmiotowymi granicami skargi oskarżycielskiej w kształtowaniu swej wizji czynu. Przy przyjęciu braku jego tożsamości, wydaje on orzeczenie negatywne w przedmiocie dotychczasowego procesu. Druga sytuacja wyrasta z konstytucyjnej zasady ne bis in idem, zakazującej ponownego sądzenia tej samej osoby za dany czyn. Sąd spotykając się ze skargą określającą prawomocnie osądzone już zdarzenie, musi umorzyć toczące się w jej przedmiocie postępowanie z uwagi na negatywną przesłankę procesową res iudicata, bez względu na jego prawidłowości czy niekompletność.Nad kwestią tożsamości czynu pochylało się wiele znakomitych głów, starających się uchwycić sedno problemu i wskazać mechanizm przydatny dla praktyki. Praca przedstawia przeciwstawne poglądy nauki zachodniej i socjalistycznej oraz analizę ujmowania problemu w polskiej doktrynie. Autorka aspiruje też do stworzenia własnego modelu rozstrzygania o tożsamości.„Niezależnie od swojej doniosłości praktycznej, zagadnienie tzw. identyczności czynu stanowi jeden z najtrudniejszych problemów w nauce procesu karnego.” Dzieje się tak, gdyż sięga ono kolizji zasad prawnych, i to niepoślednich, bo decydujących o modelu postępowania. Dlatego tak istotne jest, by problem ten pozostawał w gestii sądu, który by dokonywał porównania opisów czynu, choć w wyznaczonych mu granicach. Badanie opisu czynu zarzucanego, przy obowiązującej zasadzie skargowości, wymaga uwzględnienia woli oskarżyciela. Jej odczytywanie powinno odbywać się na podstawie opisu faktycznego wspartego materiałem dowodowym, w przypadku prawnej jedności również kwalifikacją prawną. Ta ostatnia może także być pomocna przy wskazywaniu przesłanek motywacyjnych oskarżyciela i uzupełniać proces dekodowania skargi.Nie jest to wciąż doskonałe kryterium tożsamości, gdyż pojawiają się wątpliwości dotyczące intencji oskarżyciela, którą buduje on na wiedzy oraz jej interpretacji. Ten ostatni czynnik, jako subiektywny, trudno uchwycić. Wystąpienie znacznych różnic w ustaleniach faktycznych wpływa na gwarancyjność procesu i możliwości obrończe oskarżonego. Wnioski wywodzone z dowodów i opisu faktycznego, które znacząco odbiegają od stanu pierwotnego z aktu oskarżenia, powinny prowadzić do zmiany oskarżenia w związku z inną tożsamością czynu.Istnieje rozwiązanie uzupełniające, o skutkach jednak dalej idących, ingerujące już w przyjęty model postępowania karnego. Jego zmodyfikowany kształt ze wzrastającą rangą zasad skargowości i kontradyktoryjności ograniczyłby problem tożsamości. Skupienie się na skardze, która inicjuje i programuje spór przed sądem, wyklucza potrzebę ustalania tożsamości w tym sensie, że sąd silniej związany jest opisem faktycznym i kontroluje jedynie, czy jest on zgodny z rzeczywistością, jeśli nie, to skargę odrzuca. Weryfikacja zaś przebiega na podstawie dowodów przeprowadzanych przez strony na rozprawie, które dowodzą postaci faktycznej czynu. Silnie akcentowana kontradyktoryjność postępowania powoduje, że toczy się ono wokół ściśle zakrojonego przedmiotu sporu, nie tylko prawnego, ale i faktycznego. Strony wykazują, jak przebiegał czyn, przy czym oskarżyciel podtrzymuje swoją wersję, zaś oskarżony swoimi wnioskami dowodowymi dąży do jej obalenia. Mniej prawdopodobne jest zaskoczenie obrony przez sąd, który wydaje się, że spełnia w pełniejszy sposób swe zadanie jako arbiter. Problem tożsamości w przypadku pojawiającego się na etapie prawomocności zakazu ne bis in idem kieruje sędziego na zestaw dowodów w sprawie poprzedniej. Jeśli trzon dowodowy na poparcie nowego oskarżenia się pokrywa, można stwierdzić, że zachodzi stan res iudicata. Tak przedstawia się sumaryczny zarys proponowanej w pracy koncepcji zachowania tożsamości czynu.

When asking about the preserved identity of act in a criminal procedure, we are inquiring whether a prosecutor and a judge, in their own descriptions of the event, mean the same act. This refers to the ongoing proceedings as well as the state after the verdict has been issued. In the first situation, the court, in drafting its picture of the act, is bounded by the objective boundaries of prosecutor's complaint. The lack of identity of act results in a negative judgement made by the court in reference to the pending proceedings. The second situation is based on the constitutional principle of ne bis in idem, i.e. not permitting a judgement on the same subject in the same matter. A court which deals with an accusation describing an event that has already been judged is required to remit the proceedings basing on the negative procedural prerequisite of res iudicata.Several great minds have leant over the issue of identity of act, trying to grasp the crux of the problem and indicate a mechanism which would prove to be useful in practice. This thesis presents the antagonistic views of Western and socialist doctrine, as well the analysis of the Polish doctrine in the matter. Its author also aspires to create her own model of the solution to the problem of the identity of act.“Regardless of its practical significance the question of the act's identity is one of the hardest problems in criminal procedure studies.” The reason lies in its essence, deriving from the collision of procedural principles, which determine the model of a criminal procedure. Therefore, it is crucial to hand the problem over courts, which would compare the descriptions of an act, though in their limits. The prevalence of the principle of accusatorial procedure requires the examination of the accusation act to include the will of a prosecutor. Its decoding should base equally on the factual description of an act and the evidences supporting it, as well as unity on the legal qualification. The latter one can be helpful in indicating the motivation of the prosecutor and fulfil the whole process of decoding the accusation.The criterion is still not perfect, as some doubts concerning the prosecutor’s intention intention may emerge while it is built on his knowledge about the event and its interpretation. The latter is subjective, and therefore tough to capture. Grave differences in the establishing of facts influence the guarantees granted in criminal procedure and the defence capabilities of the accused. Motions based on the evidence and establishments of facts that significantly diverge from those initially submitted in the indictement should conclude in the change of the accusation relating to the distinct identity of act.There is a complementary solution, though its results go much further, interfering with the model of the criminal procedure. The modification of the latter, with the rising range of the principles of accusatorial and contradictory procedure, would exclude the problem of identity. The court would be more strongly bound by the establishments of facts only controlling their consistency with the truth. Otherwise the act of accusation would be rejected. The verification process would rely on the evidence introduced by the parties in the courtroom. The firmly accentuated contradictoriness implicates the strictly definite subject of the dispute in both aspects, legal and factual. It is less probable for the defence to be surprised by the judge, who in that way would better comply with his arbiter duties. The identity problem may appear at the final stadium, when the requirements of the ne bis in idem focus the court's attention on the evidence set from the previous case. If in substance they coincide, the res iudicata should be presumed.