The Infinitive in Idiolects of the Freedmen from Petronius’ “Cena Trimalchionis”

Celem pracy jest analiza użycia bezokoliczników w wypowiedziach wyzwoleńców z „Uczty Trymalchiona” Petroniusza. Badanie uwzględnia spojrzenie na języki osobnicze postaci oraz na język wyzwoleńców jako grupy społecznej. Materiał jest analizowany pod kątem funkcji składniowych bezokoliczników, ich właściwości morfologicznych oraz semantyki i pragmatyki. Na tej postawie można wysnuć wnioski, że część użytych przez wyzwoleńców konstrukcji jest silnie związana z kontekstem sytuacyjnym. Trymalchion posługuje się konstrukcją infinitivus exclamativus, kiedy gniewa się na żonę. Niceros używa konstrukcji infinitivus historiucus, aby zdynamizować narrację w opowieści o wilkołaku. Natomiast Ganimedes stosuje typowo poetycką konstrukcję infinitivus limitationis, aby idealizować czasy swojej młodości. Co ciekawe, niektóre cechy języka wyzwoleńców pozwalają potwierdzić pewne opinie na temat ich charakterów, np. formy hiperpoprawne u Trymalchiona i Echiona świadczą o ich społecznych pretensjach. Gospodarz uczty, który stara się zabawiać swoich gości i popisywać erudycją, znacznie częściej buduje zdania o bardziej skomplikowanej strukturze. W jego wypowiedziach pojawiają się też elementy charakterystyczne dla wyższego rejestru języka. Z drugiej strony w badanym materiale można znaleźć wiele cech wspólnych dla wszystkich wyzwoleńców. Pod względem funkcji składniowych pełnionych przez infinitiwy język wyzwoleńców nie odbiega od klasycznych norm. Widać w nim jednak, że konstrukcja accusativus cum infinitivo jest niemal wyłącznie wprowadzana przez czasownik puto ‘myśleć’, dość rzadko natomiast pojawia się po verba dicendi. Najczęstszym czasownikiem modalnym tworzącym złożone orzeczenia jest natomiast czasownik possum. Pod względem kategorii czasu i strony dominuje użycie infinitiwu praesentis activi. Niska frekwencja form w passivum oraz błędy w użyciu czasowników z klasy verba deponentia to z kolei zjawiska typowe dla łaciny potocznej. Wyżej wymienione cechy języka wyzwoleńców pozwalają potraktować go jako socjolekt niższych warstw społecznych w Rzymie.

The main aim of this thesis is to analyse the use of infinitives in so-called freedmen’s speeches in the “Cena Trimalchionis” written by Petronius. Research is focused on both idiolects of the book characters and the language common to all freedmen as a social group. The scrutiny attention is paid to syntactic, morphological, semantic and pragmatic criteria. In consequence, it is possible to assume that many constructions used by the freedman are strictly connected with the situations from the text, for example, the exclamatory infinitive (infinitivus exclamativus) appears in Trimalchio’s speech, when he is angry with his wife. Furthermore, Niceros employs historical infinitive (infinitivus historicus) in order to make narration of his fable about the werewolf more dynamic, whereas Ganymedes uses purely poetic infinitive of limitation (infinitivus limitationis) to present the past in more idealistic way. Moreover, some peculiarities of the freedmen’s idiolects allow us to approve certain opinions about their personalities, for instance, hypercorrect infinitival forms in Trimalchio’s and Echion’s speeches reveal their social pretensions. The host of the banquet, who attempts to entertain his guests and display his erudition, often builds more sophisticated sentences than the rest of the freedmen. In his speeches there are also elements which are characteristic of higher register of language. On the other hand, many features common to all freedmen’s idiolects can be found in the text. When we consider syntactic functions of infinitives in the “Cena Trimalchionis”, we have to admit that they do not deviate from the rules of Classical Latin. However, we can notice that the accusativus cum infinitivo construction is almost solely introduced by the verb puto ‘to think’, while so-called verba dicendi (the verbs of saying) are rare in this context. Possum – ‘to be able to’ is the most frequent verb constituting complex predicate with the infinitive. In respect of grammatical categories of time and voice the present active infinitive is the most popular. Avoidance of passive forms and many mistakes in conjugation of deponent verbs can be regarded as phenomena typical of Vulgar Latin. Taking all these traits into account we can treat the language of the freedmen in the “Cena Trimalchionis” as a sociolect of the lower classes of the Roman society.