Krakow at the frontline of the fight against smog : grassroots initiatives for cleaner air

Bibliogr. s. 53-55. Online First 2025-06-23

W XXI w. w wielu polskich miastach zrodziły się inicjatywy oddolne mające na celu zmianę polityk miejskich i poprawienie jakości życia mieszkańców. Jednym z powodów zainicjowania tych ruchów była zła sytuacja w zakresie jakości powietrza w kraju. Walka ze smogiem zjednoczyła mieszkańców, którzy domagali się prawa do oddychania czystym powietrzem i opowiadali się za ochroną grup najbardziej narażonych na zanieczyszczenie powietrza. Celem artykułu jest określenie wpływu prośrodowiskowych ruchów społecznych na kształtowanie polityk miejskich w zakresie ochrony powietrza. Do badania wybrano cztery obszary metropolitalne Warszawy, Krakowa, Wrocławia i Trójmiasta. W artykule szczególnie uwzględniono rolę, jaką odegrali mieszkańcy Krakowa i aktywiści w walce ze smogiem. Metody gromadzenia danych obejmują wywiady z aktywistami, ekodoradcami i przedstawicielami miast, a także analizę dokumentów strategicznych i analizę dyskursu medialnego. Wyniki pokazują, że alarmy smogowe spowodowały istotne zmiany zarówno w zakresie jakości powietrza, jak i polityk miejskich. Proces starań o poprawę jakości powietrza obejmuje działania mające na celu podniesienie świadomości, pomoc mieszkańcom w uzyskaniu środków na wymianę kotłów niespełniających norm oraz wprowadzenie odpowiednich regulacji prawnych. Sukces alarmów smogowych zapewniony był m.in przez: udostępnianie danych z monitoringu powietrza dla wszystkich mieszkańców, utrzymanie inicjatywy apolitycznej przy współpracy z różnymi interesariuszami oraz poszerzanie świadomości mieszkańców w zakresie zanieczyszczeń. Poprawa jakości powietrza w Krakowie pobudziła ponadto podobne zmiany w regionie i w innych obszarach metropolitalnych polskich miast.

In the 21st century, many grassroots initiatives emerged in various Polish cities with the aim of changing urban policies and improving the quality of life for residents. One of the reasons for initiating these movements was the poor air quality situation in the country. The fight against smog united residents who demanded their right to breathe clean air and advocated for the protection of the most vulnerable social groups. The aim of the article is to determine the impact of pro-environmental social movements on shaping urban policies regarding air protection. Four metropolitan areas were selected for the study: Warsaw, Krakow, Wroclaw, and the Tricity. The article particularly highlights the role played by residents and activists from Krakow in the fight against smog. Data collection methods include interviews with activists, eco-advisors, and city representatives, as well as the analysis of strategic documents and media discourses. The results show that smog alerts have led to significant changes in both air quality and urban policies. The efforts to improve air quality involve actions aimed at raising awareness, helping residents obtain funds to replace non-compliant boilers, and introducing appropriate legal regulations. The success of the smog alerts was ensured by, among other factors: making air monitoring data available to all residents, maintaining an apolitical initiative while cooperating with various stakeholders, and increasing residents’ awareness of pollution. Moreover, the improvement of air quality in Krakow has spurred similar changes in the region and other metropolitan areas across Poland.