The Religious Life of the Litzmannstadt Ghetto

W polityce hitlerowskich Niemiec getto było skutecznym narzędziem zagłady Żydów. Dnia 8 lutego, kiedy to ostatecznie upadła koncepcja deportacji ludności żydowskiej z ziem wcielonych do Rzeszy na terytorium GG, wydane zostało rozporządzenie prezydenta policji, Johanesa Schäfera o ustanowieniu odrębnej dzielnicy mieszkalnej dla Żydów z całego Kraju Warty. Całkowite zamknięcie getta nastąpiło z dniem 30 kwietnia 1940 r. Na 4 km² stłoczono ponad 160 tys. ludzi, mających do dyspozycji 48 tys. mieszkań, najczęściej jednoizbowych, z których zaledwie 5% podłączone było do kanalizacji. Litzmannstadt Getto, planowane pierwotnie jako rozwiązanie krótkotrwałe, ostatecznie jednak stało się najdłużej istniejącym gettem na ziemiach okupowanej Polski. Od pierwszych dni niemieckiej okupacji Łodzi gwałty popełniane na Żydach nosiły znamiona prześladowań religijnych. Władze okupacyjne już pierwszego dnia po zajęciu miasta wydały nakaz otwierania sklepów i innych miejsc pracy w sobotę. Wielkim ciosem wymierzonym w społeczność żydowską było zamknięcie domów modlitwy, synagog i szkół. Hitlerowcy zrównali z ziemią niemal wszystkie łódzkie synagogi. Latem 1940 r. Niemcy znieśli niektóre restrykcje dotyczące kultu religijnego Żydów, co dało początek jawnej, zinstytucjonalizowanej formie życia religijnego w łódzkim getcie. Wbrew represjom i ciężkim warunkom życia panującym w dzielnicy zamkniętej istniała pobożna część Żydów, dla której niemniej istotne jak przetrwanie było przestrzeganie przepisów religijnych i sprawowanie świętych obrzędów. Naprzeciw potrzebom religijnych Żydów wychodził Rabinat. Jego znaczenie w getcie było fundamentalne, zwłaszcza w obliczu braku religijnych autorytetów, będących w stanie rozbudzić w masach wiarę i wartości religijne, szczególnie w tak ciężkich warunkach bytowania. W okresie okupacji hitlerowskiej najprawdopodobniej jedynie w getcie łódzkim i warszawskim istniały oficjalne Rabinaty. Po wydarzeniach z września 1942 r., kiedy to wywieziono do Chełmna nad Nerem większość rabinów, ustała działalność Rabinatu. Wiązało się to z zaprzestaniem sprawowania większości obrzędów religijnych i zamknięciem domów modlitwy. Religijni Żydzi nie rezygnowali jednak z obchodzenia świąt, czy kultywowania tradycji. Nie zamierzali także stosować się do formalnego zakazu gromadzenia się na wspólnych modłach. W całym okresie funkcjonowania getta ludzie bardzo często decydowali się na wstępowanie w związek małżeński. Ślubów mogli udzielać jedynie rabini uprawieni do tego przez Kolegium Rabinackie. Zdarzało się, iż Kolegium było zmuszone odmówić złożenia podpisu pod aktem ślubnym, tym samym nie dopuszczając do zawarcia małżeństwa, które ze względów religijnych nie powinno być zawarte. Rabinat nie posiadał jednak dostatecznych kompetencji, by skutecznie zapobiegać każdemu takiemu przypadkowi. Jednym z najczęstszych problemów było bezprawne udzielanie ślubów przez rabinów do tego nieuprawnionych. Przyczyn zawierania małżeństw w getcie było sporo. Dużą zachętę stanowiła z pewnością perspektywa otrzymania dodatkowego talonu żywnościowego, tudzież innych korzyści przewidzianych dla nowożeńców. Częstym motywem zawierania ślubów były też wysiedlenia i przeświadczenie, że we dwoje łatwiej będzie znieść deportacje. Na skutek systematycznie pogarszającej się sytuacji życiowej w łódzkim getcie, system wartości jego mieszkańców poddawany był coraz większej relatywizacji, a wszelkie wysiłki koncentrowały się przede wszystkim na zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Zdarzały się jednak jednostki, którym wiara pozwalała w sposób niezłomny do końca trwać na straży swych wartości. W getcie, w czasie najcięższej próby, jedni tę wiarę tracili, inni przeciwnie – odnajdywali ją i pogłębiali.

The Łódź Ghetto was situated in the city of Łódź and originally intended as a temporary gathering point for Jews. The ghetto managed to survive until August 1944. In the Lodz ghetto, the Jewish religion was permitted. Prayer helped sustain morale, reaffirmed a cultural and religious identity, and supplied spiritual comfort.As a whole the rabbinic leaders in the Ghetto excellent, in task, both in terms of the practicalities and in terms of upholding ideals and spirituality.to maintain ideals of humanity, Jew, ethics, spirituality, and values. Rabbinical authorities adjudicated religious disputes on the basis of religious law and attempted to adapt this law to the changed and difficult circumstances in which the community found itself.In September 1942 the most of rabbis was sent to the centre of the extermination in Chełmno. Then the rabbinic activity was liquidated. The Germans forbade religious services so many Jews prayed and held ceremonies in secret--in back rooms--as others stood guard.