Between senses and infinity – transcendent realism in the poetry of Bolesław Leśmian

Najbardziej pierwotnym i podstawowym doświadczeniem człowieka jest relacja między nim, a rzeczywistością zewnętrzną. Relacja ta leży również u podstaw poezji Bolesława Leśmiana, która wyrasta z zachwytu nad życiem i rzeczywistością. Jednym z podstawowych doświadczeń, jakie Leśmian zawiera w swej poezji jest jednak to, że rzeczywistość nie ogranicza się do tego, co namacalne. Leśmian przeczuwa istnienie innego wymiaru rzeczywistości, który nie jest dostępny poznaniu zmysłowemu, gdyż wykracza poza ramy ludzkiego bytu - istnienia rzeczywistości transcendentnej. Doświadczyć jej można w chwilach szczególnego natchnienia, a przestrzenią, w której jest ona najintensywniej obecna, jest dla poety natura. Podczas obcowania z lasem, z łąką, czy z nocą, Leśmian natyka się na „nieskończoność” i „bezkres”. Dopiero wtedy rzeczywistość staje się dla człowieka prawdziwie realna, kiedy to, co zmysłowe uzyskuje naturalne dopełnienie, w tym, co poza zmysły wykracza. W zetknięciu zmysłowości z nieskończonością rodzi się leśmianowska wizja rzeczywistości, którą nazwać możemy transcendentnym realizmem. Poznanie „tajemnicy życia” nie jest dostępne rozumowi, ale jej dotykanie możliwe jest dzięki intuicji - w ekstazie, gdy człowiek wykracza poza pojęcia i konstrukcje myślowe i nawiązuje bezpośredni kontakt z życiem. Tego rodzaju doświadczenia stają się inspiracją dla filozoficznych dociekań, dotyczących kondycji człowieka i jego możliwości poznawczych, które prowadzą do konstatacji ludzkiej skończoności. Tu rodzi się pytanie o istotę nieskończoności oraz pragnienie przekraczania swoich granic – pragnienie transcendencji. Wysiłki transcendowania to „krwawy trud ducha”, który pochłania poetę bez reszty. To, co jest mu dane odkrywać, często przerasta wytrzymałość ludzkiej percepcji i zarazem tworzy mur niezrozumienia między poetą, a innymi ludźmi, ograniczonymi do myślenia praktycznego. Poeta mimo tego nie zbacza ze swej drogi, gdyż czuje, że jest to droga właściwa.

The most primordial and basic experience of the human being is his relation to the exterior reality. This relation is also the foundation of the poetry of Bolesław Leśmian, which came from the rapture over life and reality. But one of the fundamental observations that Leśmian contains in his art is that reality is not what we can see and touch. Reality is not truthfully real for a human until sensuality won't have the natural fulfilling in what is exceeded the sensuality. Leśmian’s vision of reality, which can be called „transcendent realism,” is born from the link between sensuality and endlessness. The understending of “the mystery of life” is inaccessible to the mind, but it can be touched thanks to the intuition – in a state of ecstasy, when man goes beyond abstract notions and enter into the direct contact with life. This kind of experiences are becoming inspiration for philosophical questions that refer to the human condition and to human cognitive abilities. This lead directly to the conclusion about human finiteness and - to the question of the substance of infinity and, finally - to the wish to break these boundaries – to the desire of transcendence. The aspiration to transcendence is “the bloody hardship of a soul”, which absorbs the poet completely. The objects of his exploration are often too much for human abilities to grasp and, at the same time, create a barrier of incomprehension between the artist and other people limited to practical thinking and logical reasoning.