The pictures of a city in the 19th century literature. Semantics of a city space in Polish studies.

Główny problem, który został rozpatrzony w pracy dotyczy literackich obrazów miast w dziewiętnastym wieku, a także semantyki przestrzeni w edukacji polonistycznej. Przedmiotem rozważań jest przedstawienie kreacji miast oraz charakterystyka ich mieszkańców w oparciu o utwory, takie jak: Ustęp III części Dziadów Adama Mickiewicza, Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego oraz Lalka Bolesława Prusa. Pierwszy rozdział odnosi się do rozważań nad Ustępem III części Dziadów Adama Mickiewicza. Poprzez analizę obrazu stolicy ówczesnego Imperium Rosyjskiego, ukazany został despotyzm cara, jego bezwzględne rządy oraz ich wpływ na mieszkańców Petersburga. W przedstawieniu miasta znaczący jest również opis surowego rosyjskiego pejzażu. Interpretacja poszczególnych fragmentów Ustępu wskazuje na to, iż zło panujące w carskiej Rosji jest konsekwencją nie tylko jej despotycznego ustroju, ale także nieodgadnionego charakteru narodowego.Kolejny rozdział dotyczy sposobu przedstawienia miasta w Zbrodni i karze Fiodora Dostojewskiego. Petersburg zaprezentowany w powieści pełni istotną funkcję nie tylko jako przestrzeń sama w sobie, ale przede wszystkim miejsce, które stanowi odzwierciedlenie losów społeczeństwa oraz psychiki poszczególnych bohaterów.W dalszym ciągu zaprezentowana została przestrzeń miejska w Lalce. W dziele Bolesława Prusa zostały skontrastowane ze sobą dwa miasta: Warszawa i Paryż. W zestawieniu dwóch odmiennych przestrzeni miejskich kluczową rolę odgrywa jednocześnie ukazanie ich pozytywnych i negatywnych cech, jak też charakterystyka tworzących je społeczeństw oraz dziejowe wydarzenia, które miały fundamentalny wpływ na kształtowanie się obydwóch miast.Czwarty rozdział stanowi podsumowanie kreacji literackich obrazów miast w oparciu o wybrane dzieła w edukacji polonistycznej. Wskazane zostały w nim przede wszystkim pozytywne aspekty wprowadzania na lekcjach języka polskiego tematów związanych z kreacją przestrzeni w dziełach literackich. Podkreślone zostały także kluczowe elementy, które powinny pojawić się na lekcjach przy omawianiu fragmentów poszczególnych utworów, dotyczących obrazu zaprezentowanych miast i ich mieszkańców.W ostatnim rozdziale zawarte zostały pomysły dydaktyczne realizacji tematów odnoszących się do wizji miasta na lekcjach języka polskiego w oparciu o analizowane w pracy dzieła literackie.

The main problem analyzed in the thesis are literary pictures of cities in the nineteenth century as well as the semantics of space in Polish studies education. The subject of the analysis is illustrating a creation of cities and characteristics of their citizens, based on literary works such as: The Passage from Dziady, part 3 by Adam Mickiewicz, Crime and Punishment by Fiodor Dostoevsky and The Doll by Bolesław Prus. The first chapter concerns The Passage from Dziady, part 3 written by Adam Mickiewicz. The analysis of a cityscape of the capital of Russian Empire of that time provides insight into the tsar’s despotism, his ruthless reign and its impact on the citizens of Petersburg. The portrayal of the city is completed with the description of a harsh Russian scenery. Interpretation of the particular fragments of The Passage points to the conclusion that evil present in tsarist Russia was a result of its despotic political system as well as its mysterious national character. The next chapter involves the way of showing cities in Crime and Punishment written by Fiodor Dostoevsky. Petersburg, illustrated in the novel has a more important function than a mere space, it reflects the fates of the society and characters’ psyches. The following part of the thesis presents the cityscape of The Doll. The Bolesław Prus’ work contains the contrasted pictures of the two cities: Warsaw and Paris. Simultaneous presentation of positive and negative aspects of the cities as well as characteristics of their respective societies and milestone events, that had a strong influence on shaping of the both cities all play a key role in combined illustration of these separate city spaces.The fourth chapter is a summary of literary creations based on the analyzed works in Polish studies education. It involves the description of the positive aspects of introducing subjects related to creations of space in literary works to lessons of Polish language. The particular stress was put on the key elements, that should be present in the analysis of passages from literary works that deal with pictures of the presented cities and their citizens.The last part of the thesis includes the didactic ideas of realizing subjects concerning a vision of a city in Polish language lessons, based on the analyzed literary works.