Typical contractual clauses in the Roman emptio venditio and in the sale in Polish law

W pracy pt. Typowe zastrzeżenia umowne przy rzymskiej emptio venditio oraz przy sprzedaży w prawie polskim, analizie poddano trzy najważniejsze klauzule prawa rzymskiego, które dodawano zawierając umowę sprzedaży. Zalicza się do nich in diem addictio, lex commissoria oraz pactum displicentiae. Celem niniejszej pracy jest nie tylko przedstawienie rozwoju, charakterystyki, treści i skutków pacta adiecta, ale także wskazanie na zachodzące powiązania między różnymi instytucjami prawnymi. Należy przez to rozumieć, że podejmując się opracowania tego zagadnienia, można natknąć się na wiele kwestii związanych głównie z istotą sprzedaży, postępowaniem stron w ramach wywiązywania się z wzajemnych zobowiązań, a także warunkowości czynności prawnych. Omawiając poszczególne dodatkowe zastrzeżenia umowne dużo uwagi zostało poświęcone zagadnieniu warunku, zwłaszcza jego postaci. Wpływ tej instytucji na ukształtowanie stosunków stron, np. w zakresie prawa własności, wzajemnych rozliczeń czy przysługujących skarg, jest kluczowy dla obrotu. Zwrócono także uwagę na skutki rzeczowe oraz obligacyjne, różniące się w zależności od postaci uwarunkowania sprzedaży. Praca składa się z pięciu rozdziałów. Pierwszy poświęcony został omówieniu ogólnych zagadnień związanych z problematyką pacta adiecta, gdyż pewne problemy i kwestie pojawiają się przy wszystkich klauzulach. W ten sposób można było uniknąć powtarzania treści oraz wskazać szczegóły, które rozwijane będą następnie przy poszczególnych zastrzeżeniach umownych. Kolejne trzy rozdziały odnoszą się do każdej z analizowanych klauzul. Pozwoli ująć to najważniejsze zagadnienia całościowo, umożliwiając zrozumienie postrzegania pacta adiecta przez jurystów. Następnie w ostatnim rozdziale, omawiającym prawo polskie, znajduje się analiza współczesnych uregulowań z pewnymi odniesieniami do prawa rzymskiego, mającymi wykazać zachodzące między nimi podobieństwa. Rozwiązania proponowane przez rzymskich prawników widoczne są w przepisach prawa polskiego. Podobieństwo nie sprowadza się jednak tylko do tożsamości pewnych elementów w unormowaniu dodatkowych zastrzeżeń umownych, ale polega przede wszystkim na istnieniu tych samych problemów.In diem addictio nie istnieje obecnie w takiej postaci, jak w prawie rzymskim, tj. zastrzeżenie lepszej oferty. Jednak uregulowanie w przepisach prawa polskiego zawarte w art. 395 k.c. charakteryzuje się ogólnością. Współczesna lex commissoria, oprócz nazwy, przypomina klauzulę prawa rzymskiego w zakresie możliwości odstąpienia ze względu na niewykonanie zobowiązania przez stronę w określnym terminie. Odmiennie uregulowano dalsze okoliczności, umożliwiające odstąpienie od umowy. Z kolei przy sprzedaży na próbę można stwierdzić, że cele instytucji prawa rzymskiego oraz tej obecnej są tożsame.Odniesienia do prawa rzymskiego są użyteczne nie tylko z historycznego punktu widzenia, ale mają wymiar praktyczny i dogmatyczny. Rozwiązania przyjęte przez jurystów wskazują, jak należy sobie radzić z standardowymi i blankietowymi formułami, z których niewiele wynika. Pozwala także spróbować określić granice między czynnościami uwarunkowanymi zawieszająco oraz rozwiązująco.

The master's thesis entitled Typical contractual clauses in the Roman emptio venditio and in the sale in Polish law, tries to provide an analysis of the three most important clauses of Roman law, which were added by concluding a contract of sale. These include the in diem addictio, the lex commissoria and the pactum displicentiae. The purpose of this paper is not only to present the development, characterization, content and effects of the pacta adiecta, but also to show the links between various legal institutions. When addressing this issue, you may come across a number of issues relating primarily to the essence of the sale, the conduct of the parties in meeting their obligations, and the legal nature of the transaction. When discussing the additional contractual objections, much attention was paid to the issue of condition, especially its form. The influence of this institution on the relationship of the parties, such as ownership, mutual settlements is crucial. Attention has also been paid to the material and bond effects, which differ depending on the form of the condition of the sale.The work consists of five chapters. The first was devoted to discuss general issues related to the problem of pacta adiecta, as some problems and issues arise within all clauses. In this way, it was possible to avoid repetition of content and to indicate the details that will be developed next to each of the clause individually. The next three chapters refer to each of the analyzed additional contractual objections. This will allow to grasp the most important issues globally, allowing one to understand the perception of pacta adiecta by the Roman jurists. Then in the last chapter, devoted to Polish law, there is an analysis of modern regulations with some references to Roman law, showing the similarities between them. The solutions proposed by Roman lawyers are reflected in the Polish law system. The similarity, however, is not limited to the identity of certain elements in the regulation of additional contractual objections, but consists mainly in the existence of the same problems.In diem addictio does not exist today as in Roman law, especially in the form of a reservation of a better offer. However, the provisions of Polish law contained in art. 395 of the civil code are characterized by generality. The contemporary lex commissoria, except its name, recalls the Roman law clause regarding the party's ability to withdraw due to default on a specified date. Other circumstances which allow to withdraw the contract were settled differently. On the other hand, addressing the pactum displicentiae in Polish law, it can be stated that the aims of the Roman and Polish institutions are very similar.References to Roman law are useful not only from the historical point of view but also form a practical and dogmatic. The solutions adopted by the jurists show how to deal with standard and blank formulas, which are not very clear.