Between the Right to Life and the Right to Choose - Polish System of Abortion in the Perspective of Biopolitics and Biopower

W mojej pracy podejmuję próbę analityki biopolityki i biowładzy. Jest to synteza perspektyw badawczych zaproponowanych przez trzech współczesnych autorów: Paula Rabinowa, Nikolasa Rose oraz Thomasa Lemke. Bazę dla ich dociekań stanowią koncepcje biopolityki i biowładzy, które zostały wprowadzone przez Michela Foucaulta w późnym etapie jego działalności. Ogólnie rzecz ujmując, dotyczą one szczególnego rodzaju sprawowania władzy – polityki, która koncentrując się na biologicznej stronie egzystencji, dąży do kontroli i optymalizacji ludzkich procesów życiowych. Władza tego typu nie zajmuje się jednostką, lecz rozciąga się nad zbiorowością traktowaną jako suma ciał – nad populacją, którą można regulować. Rozrost pola ludzkiej interwencji w „życie jako takie” skutkuje zacieraniem się klasycznej opozycji „natura-kultura”, co wymusza powstawanie nowych sposobów konceptualizacji – zwłaszcza cielesnej – rzeczywistości. Analityka biopolityki i biowładzy polega na dekonstrukcji pojęć i dyskursów, w ramach których organizują się dominujące poglądy na temat ludzkiej biologiczności (Foucaultowska „wiedza-władza”). Przyjmuję za Lemke, że takie podejście powinien cechować „krytyczny etos”. Celem badacza ma być ujawnienie arbitralnych konwencji oraz gier interesów (społecznych, ekonomicznych, politycznych), które tę wiedzę przetwarzają. Zdecydowałem się zastosować tę perspektywę w analizie polskiego systemu aborcyjnego. Skłania mnie to tego fakt, że temat aborcji w Polsce nie został dotychczas przedstawiony w odpowiednim szerokim ujęciu. Interesuje mnie tutaj nie tylko instytucjonalny wymiar tego zagadnienia (oficjalna biopolityka), regulowany przez obowiązujące prawo, ale również obszar nieoficjalnych i półoficjalnych praktyk z nim związanych (dyskursy pro-choice i pro-life, ostatnie „skandale” w służbie zdrowia, wpływ Kościoła Katolickiego). Na tym przykładzie postaram się wykazać, w jaki sposób w polskim kontekście społeczno-kulturowym funkcjonuje biowładza. Gdzie można ją zlokalizować? Jakie są jej źródła? Zaproponuję diagnozę sytuacji oraz przedstawię pewne prognozy dotyczące niedalekiej przyszłości. Opracowanie składa się z dwóch części. Pierwszą z nich rozpoczynam od trudności terminologicznych związanych z potocznym użyciem pojęć biopolityki i biowładzy. Następnie przedstawiam główne założenia, które tworzą teoretyczne ramy tej pracy: ewolucję teorii władzy w pracach Michela Foucaulta oraz współczesną recepcję jego myśli. Później charakteryzuję dotychczasowe próby ujęcia badanego tematu na trzech poziomach:1) prawnym,2) w świetle danych Ministerstwa Zdrowia i badań CBOS,3) w wybranych opracowaniach z zakresu nauk społecznych. Druga cześć zawiera analizę polskiego systemu aborcyjnego w perspektywie biopolityki i biowładzy. W odniesieniu do zgromadzonego materiału (wypowiedzi, dokumentów, źródeł internetowych) oraz własnej interpretacji niedawnych wydarzeń, opisuję kolejno: praktyki wiedzy, mechanizmy władzy oraz metody upodmiotowienia, które tworzą polski dyskurs o aborcji.

In my thesis, I undertake analytics of biopolitics and biopower. It is a synthesis of research approaches proposed by three neo-Foucauldian authors: Paul Rabinow, Nikolas Rose, Thomas Lemke. The basis for their inquiry are the concepts of biopolitics and biopower that were introduced by Michel Foucault in the late stage of his activity. Generally, these terms relate to a specific type of governance – policy focused on the biological side of existence to optimize and control human life processes. This kind of power does not deal with the individuality, but extends to the collectivity defined as the sum of bodies – the population that can be regulated. Growth of the field of human intervention in the “life itself” results in a scuffing of the classic opposition “nature-culture”. The effect of this phenomenon is emergence of new ways of conceptualization – especially physical – reality. Analytics of biopolitics and biopower involves deconstruction of the concepts and discourses, which organize the dominant ideas about human vitality (Foucauldian “power-knowledge”). According to Lemke, such approach should be characterized by a “critical ethos”. The aim of the researcher is to reveal the arbitrary conventions and interests (social, economic, political) that transforming this knowledge. I decided to apply this perspective in the analysis of Polish system of abortion. My interests is not only an institutional dimension of the issue (official biopolitics), governed by applicable law, but also an area of unofficial and semiofficial associated with it (pro-life and pro-choice discourses, recent “scandals” in health care service, influence of the Catholic Church). By referring to this example, I will try to show how biopower works in the Polish socio-cultural context. Where is it located? Where are its sources? I will propose a diagnosis of the situation and present some predictions for the near future. The thesis consist of two parts. In first of these, I start from terminological difficulties associated with the current use of the concepts of biopolitics and biopower. Then I present the main assumptions that make up the theoretical framework of this paper: the evolution of Michel Foucault’s theory of power and contemporary reception of his though. Afterwards I characterize previous attempts to approach this subject at three levels: 1) legal, 2) in the view of Ministry of Health data and CBOS surveys,3) in selected studies in social sciences.The second part contains an analysis of Polish system of abortion in the perspective of biopolitics and biopower. I refer here to the collected material (speeches, documents, Internet sources) and my own interpretation of recent events. I describe successively: the practices of knowledge, the mechanisms of power and the modes of subjectification that organize discourse on abortion in Poland.