The reception and functioning of Czech diacritics in Poland: writing systems as a communication barrier.

Praca stanowi analizę umiejętności odczytywania (wymowy) i zapisywania przez użytkowników języka polskiego wyrazów przedstawionych za pomocą liter czeskiego alfabetu. Jej celem było udzielenie odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu współcześni Polacy znają podstawy języka czeskiego, a jeżeli nie mieli z nim styczności, czy potrafią zastosować skodyfikowane normy języka polskiego, posiadaną wiedzę oraz znajomość innych niż czeski języków do prawidłowego posługiwania się czeskim alfabetem, zwłaszcza właściwej identyfikacji znaków diakrytycznych.Zagadnienie recepcji i funkcjonowania czeskiej diakrytyki w Polsce zostało przedstawione w szerszym kontekście. Autorzy wykazują bowiem, iż brak umiejętności posługiwania się przez użytkowników języka polskiego alfabetem czeskim pozostaje do pewnego stopnia paradoksem. Historyczna i współczesna bliskość sąsiednich naród oraz liczne kontakty na wszelkich płaszczyznach: kulturowej, językowej, politycznej, gospodarczej i społecznej (recepcja) nie mają wpływu na faktyczne funkcjonowanie języka czeskiego w Polsce. Przeprowadzone przez autorów badania pokazują, że czeskie litery diakrytyczne sprawiają Polakom wiele trudności, którzy nie potrafią dostrzec analogii między czeską i polską grafią oraz fonetyką. Funkcja charakterystycznych dla języka czeskiego (jak również dla innych języków słowiańskich) znaków jest w Polsce nieznana.Praca składa się z czterech części.Część pierwsza poświęcona jest zagadnieniom wprowadzającym. Ma ona służyć ogólnemu przedstawieniu problematyki pracy, opisać tło kulturowe oraz przeanalizować współczesny paradygmat badań nad polsko-czeskimi kontaktami językowymi. Celem tej charakterystyki obrazu Republiki Czeskiej i Czechów wśród Polaków jest ukazanie najważniejszych związków, jakie występują między sąsiednimi narodami. Bliskość ta powinna prima facie wykluczyć istnienie poważniejszych problemów z funkcjonowaniem czeskiej diakrytyki w Polsce.W części drugiej autorzy starają się porównać język czeski i polski na dwóch – kluczowych z punktu widzenia pracy – płaszczyznach: grafii i fonetyki. Zestawienie to wzbogacone zostało przez liczne odwołania do kulturowego kontekstu rozwoju pisma w obu państwach. Autorzy skupili się dodatkowo na kwestiach dotyczących współczesnej normy posługiwania się czeskimi nazwami w Polsce, a także środkach ułatwiania Polakom wymowy wyrazów języka czeskiego. Tym sposobem w części drugiej otrzymano trzy modele przyswajania przez użytkowników języka polskiego czeskiej diakrytyki i rozumienia jej znaczenia. Pierwszy został zbudowany na podstawie podobieństw i teoretycznego potencjału grafii obu języków, drugi – ich fonetyki, a trzeci stanowi przedstawienie słownikowych reguł zapisu i wymowy nazw obcych w odniesieniu do języka czeskiego. Zaprezentowane konstrukcje mają odzwierciedlać rozsądnie oceniane możliwości przeciętnie wykształconego Polaka w kontaktach z tym językiem.W części trzeciej została zawarta analiza materiałów zebranych przez autorów oraz porównanie danych empirycznych dotyczących sposobu wymowy i zapisu znaków alfabetu czeskiego z wcześniej przedstawionymi modelami teoretycznymi i normatywnymi. Dokonana została również ocena, w jakim zakresie wyniki przeprowadzonych badań nie odpowiadają hipotetycznym sposobom funkcjonowania diakrytyki czeskiej w Polsce.Ostatnia część stanowi podsumowanie poruszanych w pracy zagadnień oraz próbę odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu umiejętność zapisywania i wymowy wyrazów języka czeskiego przez Polaków nie przystaje do kulturowych i językowych podobieństw obu narodów.

The thesis is an analysis of the Poles’ ability to spell and pronounce words written with the use of Czech diacritical letters. Its aim is to answer the question to what extent Poles know the basics of the Czech language, and – if they have not had any prior contact with it – whether or not they are able to use codified rules of the Polish language and the knowledge of their mother tongue as well as of other foreign languages to use the Czech alphabet properly, especially correctly identify Czech diacritical letters.The topic of the reception and functioning of Czech diacritics in Poland is presented in a wider context. The authors demonstrate that the inability to use the Czech alphabet is – to a certain degree – paradoxical. Poles and Czechs are close to each other both from a historical and present point of view. Numerous contacts between these groups: cultural, language, political, economical and social (the reception) have no significant influence on the functioning of the Czech diacritics in Poland. The research that the authors have conducted shows that Czech diacritical letters cause Poles (who do not see any analogy between the Czech and Polish orthography and phonetics) many difficulties. The role diacritics play in the Czech and also other Slavic languages is not widely recognised.The work consists of four parts.The first part is devoted to introductory issues. Its attempts to present the topic of the work, describe the cultural background and analyse the modern paradigm of the Czech and Polish comparative studies. The aim of this description of the way the Czech Republic and Czechs are perceived in Poland is to show the most important relations between the nations. This closeness should prima facie exclude the existence of any notable problems as regards the functioning of the Czech diacritics in Poland.In the second part the authors compare the Czech and Polish languages on two levels that are crucial for the work: their orthography and phonetics. This comparison is enriched by numerous references to the cultural context of the development of the writing systems in these countries. Moreover, much attention has been paid to the issue of the norm concerning the use of Czech names in Poland and to the means by which a Pole can learn how to pronounce Czech words. In doing so, the authors obtain three potential models of acquiring the knowledge and understanding of the Czech diacritics. The first is based on the similarities of the languages’ orthography, the second – on their phonetics , and the last is a presentation of the grammatical rules regulating the way we should spell and pronounce foreign words in regard to the Czech language. These models represent reasonable expectations from an average, educated Pole when he or she comes in contact with this tongue.In the third part the authors analyse the materials that they have obtained regarding the way Poles actually spell and articulate Czech words. It is evaluated to what extent the data are dissimilar to the hypothetical models presented in the preceding chapters. The last part is a summary of the issues discussed in the thesis and an attempt to answer the question on how and why the Poles’ inability to spell and articulate Czech words does not match the cultural and language affinities of these nations.